Ewa Kołaczkowska
Artykuły
Rola ekosystemów nadrzecznych w krajobrazach rolniczych w kontekście ostatnich zmian klimatu
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 3, s. 387-411 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.4
Streszczenie
Wzrost temperatury globalnej, drastyczny w ostatnich dziesięcioleciach, niesie ze sobą szereg skutków ubocznych, takich jak zwiększone zagrożenie suszą i powodzią, wydłużenie okresu wegetacyjnego, wzrost częstotliwości ekstremalnych zdarzeń pogodowych, nasilenie procesów erozyjnych i wzrost ładunku zanieczyszczeń dostających się do wód ze źródeł obszarowych czy nasilenie występowania nowych chorób i szkodników. Artykuł zawiera przegląd literatury naukowej dotyczącej funkcji pełnionych przez ekosystemy nadrzeczne w krajobrazie rolniczym i ich znaczenia dla łagodzenia skutków współczesnych zmian klimatu. Ekosystemy nadrzeczne jako bufory stanowią filtry i bioreaktory dla związków biogennych i pestycydów, pełnią rolę stabilizującą w utrzymaniu różnorodności biologicznej i powiązań ekologicznych w krajobrazie, poprzez zacienienie ograniczają rozprzestrzenianie się światłożądnych gatunków obcych, łagodzą wzrost temperatury wody, asymilują dwutlenek węgla, poprawiają retencję dolinową i ograniczają erozję brzegów. Przeprowadzona kwerenda w bazach Web of Science Core Collection i Scopus pokazuje, że w ostatnich kilkunastu latach rośnie zainteresowanie modelowaniem wpływu użytkowania ziemi w skali zlewni na procesy fizyczne, biogeochemiczne i biologiczne w kontekście zmian klimatycznych. Stosowanie buforów nadrzecznych jako jednego z elementów dobrych (najlepszych) praktyk gospodarowania przyczynia się do poprawy stanu środowiska. Zwraca się też uwagę na specyficzne usługi ekosystemowe świadczone przez bufory nadrzeczne. Badania koncentrują się na obszarze Ameryki Północnej, skąd pochodzi koncepcja buforów (riparian buffer) i w Europie.
Słowa kluczowe: bufory nadrzeczne, krajobraz rolniczy, zmiany klimatu, roślinność, rzeki
[ekolaczk@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
Cytowanie
APA: Kołaczkowska, E. (2021). Rola ekosystemów nadrzecznych w krajobrazach rolniczych w kontekście ostatnich zmian klimatu. Przegląd Geograficzny, 93(3), 387-411. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.4
MLA: Kołaczkowska, Ewa. "Rola ekosystemów nadrzecznych w krajobrazach rolniczych w kontekście ostatnich zmian klimatu". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, 2021, pp. 387-411. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.4
Chicago: Kołaczkowska, Ewa. "Rola ekosystemów nadrzecznych w krajobrazach rolniczych w kontekście ostatnich zmian klimatu". Przegląd Geograficzny 93, no. 3 (2021): 387-411. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.4
Harvard: Kołaczkowska, E. 2021. "Rola ekosystemów nadrzecznych w krajobrazach rolniczych w kontekście ostatnich zmian klimatu". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, pp. 387-411. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.4
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 295-323 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki wieloaspektowych badań prowadzonych w łęgach jesionowo-wiązowych w dolinie środkowej Wisły. Ich celem była ocena stanu ekosystemów pozbawionych przeszło 50 lat zalewów oraz przygotowanie wytycznych do działań, koniecznych do utrzymania lub odbudowy ich różnorodności oraz prawidłowych funkcji ekologicznych i biologicznych. Szukano odpowiedzi na pytania, które elementy ekosystemów lasów łęgowych zostały najmocniej przekształcone i jakie czynniki na to wpłynęły. Prace były realizowane z wykorzystaniem metodyki monitoringu przyrodniczego, ale zostały rozszerzone o analizy, pozwalające szczegółowo scharakteryzować warunki glebowe, topoklimatyczne i wodne oraz bogactwo gatunkowe wybranych grup bezkręgowców (Hymenoptera: Apidae: Bombus i Haplotaxida: Lumbricidae). Wybrane do badań łęgi reprezentują wielofunkcyjne i bogate gatunkowo ekosystemy, wpływające łagodząco na lokalny klimat, z żyznymi i aktywnymi biologicznie glebami oraz znacznymi zasobami martwego drewna. W części zbiorowisk obserwowano jednak przekształcenia związane z osuszeniem siedliska, rozluźnieniem drzewostanu, zaburzeniami wierzchniej warstwy gleby i runa. Odnotowano znaczący udział gatunków obcych w runie (głównie niecierpka drobnokwiatowego), sporadyczne występowanie gatunków Lumbricidae związanych z terenami wilgotnymi i zalewowymi oraz skład zgrupowania Bombus z przewagą gatunków preferujących siedliska nieleśne. Działania ochronne powinny koncentrować się na zapewnieniu odpowiednich warunków wilgotnościowych oraz przywróceniu naturalnej struktury roślinności.
Słowa kluczowe: roślinność, Bombus, Lambricidae, martwe drewno, pokrywa glebowa, wody gruntowe, topoklimat
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[boguslawa_kruczkowska@sggw.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[ekolaczk@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[izawiska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[j.bar@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. (2019). Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych. Przegląd Geograficzny, 91(3), 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
MLA: Kowalska, Anna, et al. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Chicago: Kowalska, Anna, Affek, Andrzej, Regulska, Edyta, Wolski, Jacek, Kruczkowska, Bogusława, Kołaczkowska, Ewa, Zawiska, Izabela, and Baranowski, Jarosław. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Harvard: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. 2019. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1