Polish Geographical Review (Przegląd Geograficzny)
The longest-running (since 1919) Polish geographical journal with countrywide coverage. In the years 1919-1953, it appeared under the sponsorship of the Polish Geographical Society, and later on, since 1954 – it has been published by the Institute of Geography (and Spatial Organization) Polish Academy of Sciences.
The journal publishes original papers that cover a range of theoretical, methodological, and empirical issues, with subject-matter reflecting both main trends as well as an evolution going on in Polish geography. The majority of papers is published in Polish, and only occasionally in English. Among the Authors are not only Poles but also foreigners. Since 2001, the particular issues have been dedicated to two broadly defined geographical fields, i.e. being entirely focused on either physical or socio-economic geography.
A Quarterly – in the past, some of the numbers were published as combined issues (in the years 1941-1946 one issue per year). In 2019, 90th volume appeared. The journal is prepared and edited by the Committee of Editors; since 2001, the editorial works have been conducted in cooperation with consultative and advisory body in the form of Editorial Board, consisting of renowned representatives of geographical sciences both from Poland and abroad.
The journal is indexed by Scopus, GeoRef, ProQuest-IBBS, Geobase, Current Geographical Publications – Contents, Bibliographie Géographique Internationale.
The primary version of the journal is printed version.
Open Access journal. Papers are published under a Creative Common Attribution CC BY 4.0 licence without embargo period.
Current issue
Articles
Zmienność przepływów niżówkowych w wybranych zlewniach pogórskich i beskidzkich w latach 1988‑2017
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 5-25 | 
Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.1
Abstract:
Wieloletnia analiza (1988‑2017) przepływów wody w dwóch zlewniach pogórskich (Skawinka i Stobnica) i dwóch beskidzkich (Soła i Osława) w polskich Karpatach umożliwiła rozpoznanie czasu trwania przepływów niżówkowych i niedoboru odpływu w nawiązaniu do zmian pokrycia terenu i użytkowania ziemi. W wybranych zlewniach, w okresie 30 lat odnotowano zmniejszenie powierzchni gruntów ornych oraz wzrost powierzchni użytków zielonych, lasów oraz obszarów zabudowanych. Stwierdzono większą podatność na wystąpienie niżówki całkowitej w zlewniach beskidzkich, w których czas trwania przepływów niżówkowych i niedobór odpływu był większy niż w zlewniach pogórskich. Równocześnie zlewnie beskidzkie są mniej podatne na wystąpienie niżówki głębokiej, z powodu większej lesistości i przepuszczalności pokryw glebowo-zwietrzelinowych. W ujęciu regionalnym stwierdzono zwiększający się czas trwania przepływów niżówkowych i niedobór odpływu w zlewniach położonych we wschodniej części badanego obszaru (zlewnie Stobnicy i Osławy), spowodowane nasileniem się w tym obszarze kontynentalnych cech klimatu.
Keywords: przepływ niżówkowy, metoda odcięcia, wskaźnik suchości klimatu, zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi, polskie Karpaty
[witold.bochenek@zg.pan.krakow.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[mkijowska@zg.pan.krakow.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Warunki synoptyczne sprzyjające rozwojowi burz nocnych w Polsce
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 27-42 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.2
Abstract:
W badaniach przedstawiono tematykę występowania nocnych burz w Polsce, w tym próbę określenia korzystnych warunków synoptycznych i wskaźników termodynamicznych determinujących ich rozwój i aktywność. Burze jako gwałtowne zjawiska atmosferyczne wiążą się z szeregiem groźnych zjawisk, m.in. intensywnymi opadami deszczu, opadami gradu czy też silnymi porywami wiatru, jednak w opracowaniu jako wyznacznik aktywności burz przyjęto ich aktywność elektryczną. Opracowanie ma na celu określenie sytuacji synoptycznych sprzyjających burzom nocnym, wyodrębnienie dominujących struktur burzowych oraz poznanie najskuteczniejszych wskaźników konwekcji w prognozowaniu burz nocnych. Cel zrealizowano na podstawie analizy doziemnych wyładowań atmosferycznych występujących w Polsce w latach 2002‑2018, o których dane uzyskano z systemu PERUN. Parametry atmosfery i wskaźniki konwekcji opracowane zostały na podstawie reanalizy ERA5. Ponadto dla wyszczególnionych burz przeprowadzono analizę synoptyczną oraz dodatkowo została określona ich dominująca struktura. W opracowaniu przeanalizowanych zostało ponad 1,5 mln wyładowań doziemnych. Przeprowadzone badania wykazały, że głównymi sytuacjami synoptycznymi umożliwiającymi rozwój burz nocnych są przede wszystkim: front pofalowany, front chłodny, zbieżność wiatru dolnego – tj. sytuacje wyróżniające się na ogół dobrą organizacją konwekcji. Dodatkowym czynnikiem, który we wszystkich przypadkach wspomagał rozwój i aktywność burz nocnych, była obecność prądu strumieniowego w górnej troposferze.
Keywords: burze nocne, wskaźniki konwekcji, warunki termodynamiczne, Polska
[szymon.poreba@doctoral.uj.edu.pl], Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy; Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
[bartlomiej.pietras@up.krakow.pl], Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Geografii
Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na opady w Tatrach oraz Czarnohorze
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 43-58 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.3
Abstract:
W opracowaniu przedstawiono warunki cyrkulacyjne i wybrane charakterystyki opadów atmosferycznych oraz ich natężenie w Tatrach i Czarnohorze. Zbadano zależności natężenia opadów od cyrkulacji atmosferycznej. Wykonano porównanie opadów w analizowanych masywach w ciągu ostatnich lat, także w kontekście zmian cyrkulacji atmosferycznej. Oceniono, czy i na ile zmieniła się w badanym okresie intensywność opadów. Zastosowano klasyfikację typów cyrkulacji atmosferycznej Niedźwiedzia (2017). Obliczono, roczne wartości wskaźników cyrkulacji P (przepływ zachód-wschód), S (przepływ południe-północ) i C (sytuacja cyklonalna/antycyklonalna). W opracowaniu wykorzystano dobowe sumy opadów ze stacji Pożyżewska (PO, 1451 m n.p.m., φ 48˚09’N i λ 24˚32’E) położonej na północno-wschodnim skłonie Czarnohory i stacji Hala Gąsienicowa (HG, 1520 m n.p.m., φ 49°14’N i λ 20°00’E) leżącej na północnym skłonie Tatr, za okres 1961‑2015. Największe zmiany zaobserwowano w przypadku wskaźnika napływu strefowego P i wskaźnika cykloniczności C. Ogólnie, trend rocznych sum opadów jest dodatni, ale nie jest istotny statystycznie. Trend zmian liczby dni z opadem jest ujemny zarówno w Czarnohorze, jak i w Tatrach (-7,3 dni/10 lat i -7,59 dni/10 lat, odpowiednio). Natomiast trend zmian liczby dni z opadem o większym natężeniu, np. >10mm jest dodatni w Czarnohorze (+1,23 dni/10 lat) i ujemny w Tatrach (-0,6 dni/10 lat).
Keywords: opad orograficzny, góry, Karpaty, zmienność, trendy, zmiana klimatu
[o.skrynyk@uw.edu.pl], Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
[k.blaz@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 59-81 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4
Abstract:
Zagłębienia bezodpływowe są ważnym i stałym elementem krajobrazu młodoglacjalnego. Zajmują znaczny odsetek powierzchni. Niekiedy tego typu zagłębienia są wypełnione wodą i wtedy tworzą zbiorniki – oczka. Każde zagłębienie ma własną powierzchniową zlewnię bezodpływową. Ze względu na ograniczony obieg materii w tego typu zagłębieniach często dochodzi do nadmiernej akumulacji składników biogennych. Dlatego podstawowym celem prowadzonych badań było rozpoznanie źródeł pochodzenia biogenów takich jak azotany, jony amonowe i fosforany oraz określenie ich zakresu zmienności w małych śródpolnych oczkach zlokalizowanych w zlewniach dwóch rzek Polski Północnej – Parsęty i Borucinki.
Keywords: Polska Północna, biogeny, oczka, skład chemiczny
[maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
[pietruszynski@gmail.com], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
[georc@univ.gda.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 83-101 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.5
Abstract:
W publikacji przedstawione zostały wyniki datowań materiału organicznego pozyskanego z osadów trzech osuwisk gorczańskich – pod Jaworzyną Kamienicką, pod Kudłoniem oraz pod Górą Gębową. Materiał do datowań został pobrany z dwóch rdzeni torfowisk osuwiskowych oraz z zagłębienia bezodpływowego wypełnionego osadami mineralnymi. Analiza zasięgu poszczególnych osuwisk została wykonana przy użyciu szczegółowego modelu terenu oraz badań geofizycznych, natomiast pobrane próby organiczne poddano datowaniu radiowęglowemu 14C. Porównanie uzyskanych wyników z dotychczasowym rozpoznaniem geomorfologiczno-paleogeograficznym w Gorcach pozwoliło wyróżnić okresy, w których występowała zwiększona intensywność procesów stokowych. W rezultacie badania autorów wskazują na czas ~9,7 cal BP, ~6,0 cal BP i ~4.5 ka cal BP jako zaburzenie stabilności stoków/zboczy i możliwe uruchomienie procesów osuwiskowych w tej części Karpat Zewnętrznych.
Keywords: datowanie radiowęglowe, torfowiska osuwiskowe, mineralne i biogeniczne osady, aktywność procesów stokowych, holocen, Karpaty Fliszowe
[pawel.kroh@up.krakow.pl], Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Geografii
[daniel.okupny@usz.edu.pl], Uniwersytet Szczeciński, Instytut Nauk o Morzu i Środowisku
[tomasz.bryndal@up.krakow.pl], Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Geografii
[marta.kondracka@us.edu.pl], Uniwersytet Śląski, Instytut Nauk o Ziemi
[piotr.cybul1@student.up.krakow.pl], Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Geografii
Wpływ warunków meteorologicznych na zachorowalność na grypę w wybranych polskich miastach
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 103-122 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.6
Abstract:
Celem opracowania jest ocean wpływu czynników meteorologicznych (temperatury powietrza, względnej i bezwzględnej wilgotności powietrza, prędkości wiatru, zachmurzenia i opadów) na zachorowalność na grypę w wybranych czterech dużych miastach w Polsce – Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Dane meteorologiczne z czterech stacji IMGW, obejmujące sześć lat (2013‑2018) zostały zestawione z cotygodniowymi raportami wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych o zachorowalności na grypę i choroby grypopodobne (ILI) z tego samego okresu. W celu uchwycenia nieliniowej zależności między ekspozycją na dane warunki atmosferyczne, a zapadalnością na grypę, przeprowadzono analizę materiału za pomocą korelacji Spearmana oraz uogólnionych modeli liniowych o rozkładzie ujemnym dwumianowym, wiązanych logarytmicznie. Wykazano silny ujemny związek między wilgotnością bezwzględną powietrza, a infekcjami grypowymi (RR = 0,738) oraz dodatnią relację między ILI a temperaturą minimalną (RR = 1,148). Wpływ prędkości wiatru, zachmurzenia i opadów na zachorowalność jest mniej oczywisty. Zaproponowany model może być z powodzeniem stosowany w odniesieniu do każdej grupy wiekowej mieszkańców polskich miast, lecz największą zgodność wykazuje w przypadku osób, mających co najmniej 65 lat (AIC = 6943,9). Model ten daje też dobre przybliżenie zachorowalności na grypę w poszczególnych porach roku, choć jedynie wilgotność bezwzględna powietrza, temperatura minimalna i prędkość wiatru są statystycznie istotne w ciągu całego roku. Co więcej, zaobserwowano, że najwyższą mocą predykcyjną (AIC = 8644,97) charakteryzował się model dla 1-tygodniowego przesunięcia czasowego między warunkami pogodowymi, sprzyjającymi rozprzestrzenianiu się wirusa, a wzrostem zachorowalności na ILI. Choć zmienne meteorologiczne są istotnymi statystycznie predykatorami zapadalności na infekcje grypowe, istnieją również pozaśrodowiskowe czynniki, które mogą znacznie wpływać na sezonowość i złożoność epidemii grypy w polskich miastach.
Keywords: grypa, zachorowalność, warunki meteorologiczne, polskie miasta, regresja ujemna dwumianowa
Forthcoming
Articles
Wybrane aspekty mobilności przestrzennej ludności w Polsce. Ujęcie na poziomie lokalnym (NUTS 5)
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
Współcześnie w szeroko rozumianej mobilności przestrzennej dokonują się istotne zmiany. Dotyczą one zarówno jej pojmowania, czy definiowania, jak i źródeł umożliwiających jej opisanie. Obecnie mobilność to nie tylko fizyczne przemieszczenie, ale również interakcje zachodzące pomiędzy miejscami które mają, ale nie muszą posiadać wymiaru fizycznego. Jednocześnie postęp technologiczny wpływa na wzrost możliwości opisu przemieszczeń, interakcji pomiędzy miejscami. Głównym celem opracowania jest identyfikacja, dla miast na prawach powiatu: (1) obszarów emigracji i imigracji powiatu grodzkiego, dla których odpowiednio będzie on źródłem i celem migracji wewnętrznych na pobyt stały; (2) obszarów wyjazdów i dojazdów do pracy do i z danego powiatu grodzkiego. W wyniku zestawienia tych obszarów dokonano identyfikacji obszarów o podwyższonej mobilności przestrzennej ludności. Postępowanie badawcze składało się z trzech etapów, a mianowicie wyznaczenia obszarów: (1) największych przepływów – migracje, dojazdy do pracy; (2) sprzężeń zwrotnych; (3) powiązań funkcjonalnych uwzgledniających założenie, że emigracja jest większa niż imigracja, a dojazdy do powiatu grodzkiego są większe niż wyjazdy. Następnie na przykładzie Wrocławia dokonano porównania tak zidentyfikowanych obszarów z obszarami wyznaczonymi na bazie analizy ruchliwości wykorzystującej dane z logowania do stacji bazowych telefonii komórkowej (dane pochodzące z kart SIM). Poziomem prowadzonych analiz i uogólnień jest poziom miasta i gminy dla obszaru całej Polski, z zawężeniem dla studium przypadku do Wrocławia i otaczających go gmin w granicach województwa dolnośląskiego.
Keywords: mobilność, migracje, delimitacja, telefonia komórkowa, Polska
[dariusz.ilnicki@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
[krzysztof.janc@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
Przegląd ekonomiczno-przestrzennych badań rynku samochodów osobowych
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
Rynek samochodów osobowych – ze względu na skalę, dynamikę i konsekwencje jego rozwoju – staje się w coraz większym zakresie przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych, w tym geografii. Przemiany tego rynku są uzależnione w szczególności od dochodów i preferencji mieszkańców, polityki państw i organizacji międzynarodowych oraz poziomu rozwoju gospodarek, w szczególności rozwoju przemysłu motoryzacyjnego. Z drugiej strony, wielkość oraz struktura rynku samochodów osobowych w istotny sposób wpływają na poziom PKB wielu państw rozwiniętych, na eksport samochodów używanych do krajów peryferyjnych oraz na jakość środowiska przyrodniczego. Wpływ ten zaznacza się również na poziomie regionalnym i lokalnym (np. kwestia dostępności przestrzennej dóbr i usług). Dlatego w badania rynku samochodów osobowych włączają się coraz częściej specjaliści zajmujący się geografią ekonomiczną oraz geografią rozwoju regionalnego. Celem artykułu jest przedstawienie wybranych kierunków, a także wyników badań rynku samochodów osobowych, ze szczególnym wyeksponowaniem ich wymiaru geograficznego. Koncentrują się one wokół czterech głównych grup zagadnień: (1) poziomu motoryzacji i modelowania popytu na samochody, (2) relacji między rynkiem aut nowych i używanych w krajach rozwijających się, (3) roli czynników przestrzennych i transportu publicznego w funkcjonowaniu rynku samochodowego oraz (4) skutków środowiskowych upowszechnienia motoryzacji i sposobów ich ograniczania, takich jak elektromobilność oraz ekonomia współdzielenia.
Keywords: motoryzacja, samochody osobowe, transport, rynek samochodowy, poziom motoryzacji, korzystanie z samochodu
[tadek@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
[bartkol@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
[bardos@st.amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
[wojtek@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
[wojciech.kisiala@ue.poznan.pl], Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Instytut Informatyki i Ekonomii Ilościowej
[rkudlak@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
[bwojtyra@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
Dzisiejsze porty, jako węzły komunikacyjne łączące transport morski z lądowym, muszą skutecznie konkurować na europejskim rynku. Porty, szczególnie te ważne dla gospodarek swoich krajów, ewoluują w kierunku roli organizmów tworzących wartość dodaną, kluczowego węzła w globalnych łańcuchach dostaw, w których infrastruktura i suprastruktura są elementami jednolitego systemu. System ten koncentruje się w kierunku zapewnienia wysokiej efektywności i dostępności dla coraz większych statków oraz minimalizacji ryzyka kongestii. W artykule omówiono współczesne procesy inwestycyjne zachodzące w portach morskich Gdańsk i Gdynia oraz ich wpływ na zmiany przedpola i struktury przeładunków w portach w ostatnich dziesięciu latach. Analiza zmian wielkości, struktury i kierunków przesyłania ładunków pozwala dostrzec powiększenie przedpola każdego z portów morskich. Dane dotyczące przeładunków wskazują na relację pomiędzy podjętymi i wykonanymi inwestycjami w infrastrukturze portowej i wielkością przeładunków prawie w każdej z badanych kategorii ładunków i kontenerów.
Keywords: Port Gdańsk, Port Gdynia, struktura przeładunków, przedpole portu, infrastruktura portowa
[tadeusz.palmowski@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
[jan.wendt@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
Dostępność obszarów wiejskich do miast powiatowych w Polsce transportem publicznym w 2019 r
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
Dostępność transportem publicznym jest istotnym elementem określającym poziom życia i szanse rozwojowe obszarów wiejskich. Poziom rozwoju transportu publicznego w obszarach wiejskich może też być interpretowany z perspektywy realizacji paradygmatu zrównoważonego rozwoju. Artykuł przedstawia dostępność w 2019 r., z wszystkich miejscowości wiejskich wybranych województw (łódzkie, kujawsko-pomorskie, małopolskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie) do własnego miasta powiatowego. Analiza obejmuje charakterystykę dostępności, jej uwarunkowania oraz wskazuje na skalę wykluczenia transportowego wybranych obszarów wiejskich. Najlepszą dostępnością cechowały się duże wsie i te położone w pobliżu większych ośrodków miejskich oraz wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych. W skali regionalnej pozytywnie wyróżniało się województwo małopolskie. Analiza obejmowała również ocenę dopasowania aktualnego podziału administracyjnego kraju na poziomie powiatowym do istniejących ciążeń transportowych, która wskazała na potrzebę korekt w obszarach peryferyjnych województw a także na potrzebę systemowego uregulowania w obszarach metropolitalnych, gdzie niedopasowania były największe.
Keywords: dostępność, transport publiczny, obszary wiejskie, wykluczenie transportowe
[robert.guzik@uj.edu.pl], Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
[arkadiusz.kolos@uj.edu.pl], Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
Ostatnie ponad 200 lat to okres gwałtownego rozwoju społeczeństw, w tym również i wzrostu ich dobrobytu. Zaowocowało to między innymi rosnącą ilością wolnego czasu, który zwłaszcza bardziej zasobne finansowo jednostki starały się wykorzystać na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Skutkiem tego jest przede wszystkim zwiększona mobilność związana z rekreacją i wypoczynkiem. Niestety typowym dla współczesnej cywilizacji jest to, że prawie wszystkie dziedziny gospodarki, w tym transport i turystyka, oddziałują niekorzystnie na środowisko naturalne. Masowy rozwój turystyki i jej negatywny wpływ na otoczenie sprawiają, że rosnące znaczenie mają zasady zrównoważonego rozwoju. Procesom tym powinno towarzyszyć pytanie o granice wzrostu ruchu turystycznego. Ponieważ transport jest integralną częścią sektora turystycznego, brak dogodnych możliwości przemieszczania się, owocuje zmniejszaniem się potencjału turystycznego danego obszaru. Transport publiczny jest więc niezbędny na obszarach cennych przyrodniczo jako czynnik sprzyjający zmniejszaniu antropopresji, a zwłaszcza ograniczaniu destruktywnego wpływu generowanego przez rosnącą rolę motoryzacji indywidualnej.
Bazując na powyższych przesłankach Autorzy podjęli się badań, których celem jest odpowiedź na pytanie: czy regres transportu publicznego na obszarach o dużej wartości środowiska naturalnego takich Beskid Niski i Bieszczady prowadzi do niezrównoważonego rozwoju? Latem 2019 roku Autorzy przeprowadzili badanie ankietowe pośród turystów odwiedzających obydwa te pasma górskie i przeanalizowali zmiany sieci transportu publicznego, jakie miały tam miejsce w latach 1990–2019. Potwierdzili oni hipotezy badawcze, że na badanym obszarze stale rosnący ruch turystyczny w połączeniu z brakiem wsparcia ze strony organizatorów transportu publicznego prowadzi do pogłębiania się niezrównoważonego rozwoju, a także że niewystarczająca oferta „przewoźników rozkładowych” nie pozostawia turystom alternatywy dla własnego samochodu i prowadzi do motoryzacji wymuszonej.
Keywords: transport publiczny, turystyka zrównoważona, rozwój zrównoważony, wykluczenie transportowe, motoryzacja wymuszona, Beskid Niski, Bieszczady
[ariel@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[marekw@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[geogmich@savba.sk], Institute of Geography, Slovak Academy of Sciences
Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2
Abstract:
W artykule przedstawiono analizę zmian poziomu rozwoju w Polsce, jaka zaszła w 913 gminach-miastach na tle ich położenia względem korytarzy transportowych. W tym celu wykorzystano bazę danych i wyniki ewaluacji (2004-2014, 2008-2018), wykonanych dla potrzeb monitorowania sytuacji rozwojowej miast i prowadzenia polityki regionalnej w tym zakresie. Wartości wskaźników syntetycznych z tych lat porównywano z położeniem względem głównych tras szybkiego ruchu (węzeł, lokalizacja w korytarzu, lokalizacja poza korytarzem) oraz względem dużych ośrodków miejskich (miasta aglomeracyjne i peryferyjne). Badano też zmiany w zaludnieniu w latach 2004-2018 i do 2030 r. W przypadku dróg wzięto pod uwagę autostrady, drogi ekspresowe i drogi dwujezdniowe o ruchu przyśpieszonym. Wyniki wskazują na pozytywny wpływ położenia przy głównych szlakach komunikacyjnych na sytuację rozwojową oraz rosnący dystans rozwojowy miast aglomeracyjnych względem miast peryferyjnych.
Keywords: położenie transportowe, sieć transportowa, autostrady i drogi ekspresowe, rozwój miast, syntetyczny wskaźnik rozwoju, rozwój polaryzacyjny
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN