Abstract:

Artykuł ma na celu zbadanie związku pomiędzy błędami rekonstrukcji zasięgu pokrywy śnieżnej wyznaczanego na podstawie grubości pokrywy śnieżnej przeprowadzonej metodą Structure-from-Motion (SfM) a szorstkością pokrycia terenu. Jako miarę szorstkości wykorzystano Terrain Roughness Index (TRI). Prace kameralne przeprowadzono z wykorzystaniem rastrowych map grubości pokrywy śnieżnej, opracowanych autorską metodą estymacji, bazującą na przetwarzaniu zdjęć lotniczych wykonanych przez bezzałogowy statek powietrzny metodą SfM oraz na georeferencji do drzew. Mapy pochodzą z trzech pól badawczych, zlokalizowanych na obszarze Gór Izerskich oraz Pogórza Izerskiego, dla których dostępne są niskopułapowe zobrazowania lotnicze wykonane niskobudżetową kamerą w zakresie światła widzialnego (380 – 750 nm) zamontowaną na bezzałogowym statku powietrznym. Zaobserwowano, że w badanym obszarze skuteczność estymacji grubości pokrywy śnieżnej z wykorzystaniem metody SfM na terenach o wyższej szorstkości jest mniejsza niż na obszarach bez przeszkód terenowych.

Keywords: : zasięg pokrywy śnieżnej, Góry Izerskie, Structure-from-Motion, szorstkość pokrycia terenu, bezzałogowy statek powietrzny, geoinformatyka

Damian Szafert [damian.szafert@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska
Bartłomiej Miziński, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska; SARUAV sp. z o.o.

Abstract:

Artykuł zawiera charakterystykę zagrożeń związanych z wysoką temperaturą powietrza występującą w godzinach okołopołudniowych w dniach upalnych, przeprowadzoną na podstawie analizy uniwersalnego wskaźnika obciążenia cieplnego. Na podstawie wartości wskaźnika z Kołobrzegu, Poznania i Krakowa z lat 2001-2018 obliczono jego średnie wartości, odchylenie standardowe, wartości minimalne i maksymalne, amplitudę, a także kwartyl dolny i górny oraz współczynnik skośności. Za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji zbadano czy wartości wskaźnika UTCI w południe w dniach upalnych różnią się istotnie w zależności od miesiąca. Ponadto określono częstość występowania obciążenia organizmu stresem ciepła o różnym nasileniu. Badania wykazały, iż w południe w dniach upalnych przeważał przede wszystkim „umiarkowany” oraz „silny” stres ciepła, chociaż mogło pojawić się także obciążenie „bardzo silnym stresem ciepła”. Otrzymane wartości wskaźnika w większości kształtowały się powyżej średniej wieloletniej co oznacza wysoki poziom obciążenia cieplnego organizmu. Z pośród badanych stacji najbardziej obciążające warunki odnotowano w Krakowie, a ich największe zróżnicowanie wystąpiło w sierpniu. Ponadto odnotowano, iż w większości przypadków wielkość obciążenia cieplnego w dniach upalnych nie różniła się istotnie w zależności od miesiąca.

Keywords: stres cieplny, dni upalne, godziny okołopołudniowe, uniwersalny wskaźnik obciążenia cieplnego

Monika Okoniewska [monika.okoniewska@ukw.edu.pl], Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Instytut Geografii

Abstract:

Celem opracowania była ocena sezonowego zróżnicowania temperatury wody trzech rzek nizinnych, położonych w centralnej Polsce. Materiał empiryczny pozyskano z monitoringu temperatury wody, prowadzonego za pomocą cyfrowych rejestratorów w sześciu punktach pomiarowych w okresie od 1 maja 2015 do 30 kwietnia 2019 roku z 30 minutowym krokiem czasowym. Tło hydrometeorologiczne monitoringu, odniesione do wielolecia 1989-2019, określono na podstawie danych ze stacji meteorologicznej Warszawa-Okęcie oraz posterunków wodowskazowych. Uzyskane wyniki wskazują, że sezonowy przebieg temperatury wody Jeziorki, Świdra oraz Utraty był zgodny z przebiegiem temperatury powietrza; we wszystkich punktach pomiarowych przeciętnie najwyższą temperaturą wody odznaczył się lipiec, natomiast najniższą styczeń. Maksymalne wartości temperatury wody, przekraczające 25°C, notowano od czerwca do sierpnia, natomiast minimalne (0,0°C) od listopada do marca. Największą zmienność temperatury wody zanotowano wiosną, tj. w kwietniu i maju, natomiast najmniejszą w okresie zimowym, a zwłaszcza w styczniu. Na podstawie analizy rozkładu statystycznego oraz grupowania temperatury wody metodą aglomeracji zidentyfikowano w ciągu roku cztery okresy, charakteryzujące się odmiennymi cechami termicznymi. Wartości współczynników korelacji, opisujących związek temperatury wody i temperatury powietrza, wskazały na zróżnicowaną sezonowo zależność temperatury wody od warunków meteorologicznych. Związek ten był wyraźnie silniejszy w okresie wiosennego wzrostu i jesiennego spadku temperatury wody, natomiast słabszy w miesiącach zimowych i letnich.

Keywords: temperatura wody, sezonowe zróżnicowanie, monitoring, cieki nizinne, Nizina Mazowiecka

Maksym Łaszewski [m.laszewski@uw.edu.pl], Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych

Abstract:

W artykule wskazano na możliwości poszerzenia spektrum informacji o wykształceniu się strukturalno-teksturalnym osadów glacilimnicznych, poprzez zastosowanie metody georadarowej. Omówiono istotę rozpoznania osadów za pomocą aparatury georadarowej, a także parametry geofizyczne drobnoziarnistych osadów klastycznych. Zostały zaprezentowane rezultaty badań georadarowych pagórków kemowych na czterech reprezentatywnych stanowiskach. Dwa pierwsze stanowiska to leżące blisko siebie pagórki kemowe okolic Owieczkowa o odmiennej strukturze facji georadarowych, co wskazuje na różnice w ich morfogenezie. Następnie pagórek kemowy w Zapluskowęsach, charakteryzujący się regularnym kształtem i zbudowany z jednorodnego materiału. Zostanie pokazany układ facji georadarowych, będących obrazem struktur sedymentacyjnych. Ostatnim stanowiskiem jest pagórek kemowy w Piątkowie, w którym znajduje się znacznych rozmiarów odsłonięcie. Równolegle do ściany odsłonięcia, w jej bezpośredniej bliskości, został przeprowadzony przekrój georadarowy. W ścianie odsłonięcia przeprowadzono badania właściwości fizycznych i elektrycznych osadów, które posłużyły do kalibracji rezultatów sondowań georadarowych. W oparciu o interpretowane rezultaty geofizyczne wskazano na specyfikę morfogenezy poszczególnych pagórków kemowych, a także na zaobserwowane za pomocą georadaru struktury postsedymentacyjne. Przeprowadzono ocenę przydatności metody GPR do badań form glacilimnicznych zbudowanych z osadów drobno klastycznych. W artykule wskazano na duży potencjał metody GPR w ocenie budowy makroskalowej pagórków kemowych i pośrednio genezy poszczególnych form, szczególnie w kontekście ustalenia jej pozycji w strefie marginalnej lądolodu.

Keywords: kemy, Niż Polski, georadar, badania geofizyczne, osady klastyczne

Piotr Lamparski [piotr.lamparski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN

Abstract:

W artykule podjęto problematykę rekonstrukcji środowiska przyrodniczego na podstawie analiz osadów dennych jeziora Jelonek, w tym szczególnie tempa sedymentacji i  zmienności mikrolitofacjalnej. Jezioro Jelonek położone jest w Polsce północnej w Borach Tucholskich (53°45’58N, 18°23’30E). Zajmuje ono rynnę subglacjalną, bezpośrednio przylegającą do doliny rzeki Wdy. Z najgłębszej części jeziora pobrano pokrywające się rdzenie osadów, z których złożono pełen profil obejmujących młodszy dryas i holocen. W przeważającej części osady w profilu są laminowane, jednak w okresie subatlantyckim przez około tysiąc lat zarejestrowano zanik laminacji połączony ze znaczącym wzrostem tempa sedymentacji osadu. W osadzie tego okresu widoczne są także liczne przewarstwienia, charakterystyczne dla subakwalnych spływów po stokach misy. W artykule zaprezentowano analizę zmienności tempa i charakteru sedymentacji w osadach w ciągu prezentowanego okresu. Uzyskane wyniki odniesiono do modelu wiek-głębokość, który powstał na bazie 14 dat radiowęglowych AMS, warwochronologii, kryptotefry Askja 1875 AD oraz korelacji z profilami pyłkowymi. Zestawienie wszystkich analiz pozwoliło na połączenie zmian sedymentologicznych z wahaniami poziomu wody w jeziorze oraz próby rekonstrukcji ich uwarunkowań paleośrodowiskowych.

Keywords: osady jeziorne, jezioro Jelonek, zmiany sedymentologiczne, wahania poziomów wody, Bory Tucholskie

Mateusz Kramkowski [mkramkowski@geopan.torun.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN

Abstract:

W pracy przedstawiono wyniki analizy roślinności łęgów jesionowo-wiązowych przeprowadzonej na podstawie 249 zdjęć fitosocjologicznych wykonanych na 83 stanowiskach zlokalizowanych w dolinach polskich rzek. Zdjęcia pochodzą z prac monitoringu przyrodniczego oraz z projektu Świadczenia łęgów jesionowo-wiązowych w dolinie środkowej Wisły. Celem badań było wskazanie zależności między udziałem obcych gatunków inwazyjnych a strukturą i składem gatunkowym roślinności łęgów oraz diagnoza warunków ekologicznych występowania tych gatunków. Obecność obcych gatunków inwazyjnych stwierdzono na ponad 69% badanych powierzchni. Wśród odnotowanych 15 gatunków najbardziej rozpowszechniony był niecierpek drobnokwiatowy. W zbiorowiskach z obecnością gatunków inwazyjnych obserwowano mniejsze ogólne bogactwo gatunków rodzimych, co wynika przede wszystkim ze spadku udziału gatunków higrofilnych i cieniolubnych gatunków leśnych, a także mniejszej liczby pełniących rolę fitomelioracyjną krzewów i mchów. Świadczy to o zmianach warunków siedliskowych. Bardziej podatne na inwazje gatunków obcych są powierzchnie zasobniejsze w składniki odżywcze, z wyższym odczynem gleby i mocniej naświetlone, ze zmienionym reżimem wodnym. Szeroki zakres tolerancji ekologicznej niecierpka drobnokwiatowego względem światła i odczynu gleby, preferencja dla siedlisk świeżych oraz łatwość rozsiewania sprzyjają jego ekspansji i dominacji w przekształconych zbiorowiskach. Przeprowadzona analiza pokazała, że degradacja łęgów powinna zostać powstrzymana przez zapewnienie warunków siedliskowych, w których te ekosystemy naturalnie funkcjonują.

Keywords: bogactwo i różnorodność gatunkowa, ekologiczne liczby wskaźnikowe, grupy socjologiczno-ekologiczne, inwazje obcych gatunków roślin, zdjęcia fitosocjologiczne, zmiany siedliskowe

Anna Kowalska [aniak@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN