Przegląd Geograficzny
to najdłużej ukazujące się (od 1919 r.) naukowe czasopismo geograficzne o ogólnopolskim zasięgu. Publikuje oryginalne prace teoretyczne, metodologiczne i empiryczne o tematyce odzwierciedlającej główne nurty i ewolucję zachodzącą w polskiej geografii, zarówno fizycznej jak i społeczno-ekonomicznej. Przegląd Geograficzny zapewnia otwarty dostęp do wszystkich artykułów. Pełne teksty dostępne są bez embarga czasowego.
Zapraszamy do współpracy i nadsyłania tekstów!
Wydawca: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
Najnowszy zeszyt
Artykuły
Zmiany sieci hydrograficznej na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej od XVIII w
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, s. 299-323 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.1
Streszczenie
Kotlina Jeleniogórska położona jest u podnóża Karkonoszy, gdzie swoje źródła mają liczne rzeki i potoki zasilane opadami deszczu i śniegu. Położenie to niesie więc ze sobą zagrożenia ze strony cyklicznych powodzi, a współcześnie coraz częściej okresów suchych. Pierwsi osadnicy pojawili się tutaj jeszcze we wczesnym średniowieczu i wykorzystując powszechny dostęp do wód powierzchniowych, zaczęli znacząco ingerować w jej przebieg oraz retencję. Rekonstrukcja wód powierzchniowych w ujęciu ilościowym w oparciu o archiwalne materiały kartograficzne, pozwoliła nam na powiązanie pewnych zabiegów regulujących wody powierzchniowe z ówczesną sytuacją gospodarczą i polityczną regionu. Niniejsza praca pokazuje transformację wód Kotliny Jeleniogórskiej od początku Ery Przemysłowej aż do dnia dzisiejszego, gdy coraz większy nacisk kładzie się na odpowiednią gospodarkę wodną i przeciwdziałanie katastrofalnym zjawiskom, takim jak susze czy powodzie.
Słowa kluczowe: rekonstrukcja kartograficzna, gospodarka wodna, sieć hydrograficzna, Kotlina Jeleniogórska
[iwo.wieczorek@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
[agnieszka.latocha@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
[malgorzata.wieczorek@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
Cytowanie
APA: Wieczorek, I., Latocha-Wites, A., & Wieczorek, M. (2024). Zmiany sieci hydrograficznej na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej od XVIII w.. Przegląd Geograficzny, 96(3), 299-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.1
MLA: Wieczorek, Iwo, et al. "Zmiany sieci hydrograficznej na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej od XVIII w.". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 299-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.1
Chicago: Wieczorek, Iwo, Latocha-Wites, Agnieszka, and Wieczorek, Małgorzata. "Zmiany sieci hydrograficznej na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej od XVIII w.". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 299-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.1
Harvard: Wieczorek, I., Latocha-Wites, A., & Wieczorek, M. 2024. "Zmiany sieci hydrograficznej na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej od XVIII w.". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 299-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.1
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, s. 325-349 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.2
Streszczenie
Kampinoski Park Narodowy nie prowadzi na swoim terenie stałego monitoringu ruchu turystycznego. Nie jest tym samym znana liczba odwiedzających, a także wzorce ich przestrzennych zachowań, w tym również takich, które mogą naruszać obowiązujące przepisy w zakresie ochrony przyrody. Celem pracy była analiza aktywności użytkowników portalu STRAVA w latach 2019‑2023 oraz określenie wielkości ruchu poza wyznaczonymi do tego celu obiektami liniowymi. Analizie poddano wszystkie obiekty liniowe (udostępnione i nieudostępnione do ruchu turystycznego) znajdujące się w bazie OpenStreetMap na obszarze Kampinoskiego Parku Narodowego. Kwantyfikacja obiektów liniowych pod kątem intensywności wykorzystania wykazała, że bez względu na rodzaj aktywności (spacerowanie, bieganie, jazda na rowerze) najbardziej intensywnie wykorzystywanymi obiektami liniowymi w parku są te położone w jego wschodniej części, graniczącej z m.st. Warszawą. Najwyższy poziom aktywności (10 decyl, oznaczający liczbę aktywności z przedziału 15 061‑88 305) zaobserwowano na 839 odcinkach tras, z tego 4,9% stanowiły odcinki nieudostępnione dla ruchu. Przestrzenne wzorce są inne dla rowerzystów a inne dla spacerowiczów i biegaczy. Opracowana na podstawie rzeczywistych danych o użytkowaniu poszczególnych obiektów mapa intensywności aktywności może stanowić istotny element wspierania decyzji podejmowanych w zagadnieniach związanych z udostępnianiem parku społeczeństwu. Praca stanowi pierwsze tego typu podejście do skwantyfikowania intensywności ruchu turystycznego w parku narodowym w oparciu o obiektywne dane liczbowe
Słowa kluczowe: monitoring, rekreacja, park narodowy, społecznościowa informacja geograficzna (VGI), bieganie, jazda na rowerze
[m.ciesielski@ibles.waw.pl], Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Geomatyki
[akeblowska@kampinoski-pn.gov.pl], Kampinoski Park Narodowy
[s.jastrzebowski@ibles.waw.pl], Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych
[jacekm.kpn@gmail.com], Kampinoski Kolektyw Przewodnicki „ZaPuszczeni”
[kamil.choromanski@pw.edu.pl], Politechnika Warszawska, Wydział Geodezji i Kartografii
[tzwiazek@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Ciesielski, M., Kębłowska, A., Jastrzębowski, S., Marek, J., Choromański, K., & Związek, T. (2024). Analiza przestrzenna aktywności wybranych grup użytkowników Kampinoskiego Parku Narodowego w latach 2019‑2023 na podstawie danych STRAVA. Przegląd Geograficzny, 96(3), 325-349. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.2
MLA: Ciesielski, Mariusz, et al. "Analiza przestrzenna aktywności wybranych grup użytkowników Kampinoskiego Parku Narodowego w latach 2019‑2023 na podstawie danych STRAVA". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 325-349. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.2
Chicago: Ciesielski, Mariusz, Kębłowska, Anna, Jastrzębowski, Szymon, Marek, Jacek, Choromański, Kamil, and Związek, Tomasz. "Analiza przestrzenna aktywności wybranych grup użytkowników Kampinoskiego Parku Narodowego w latach 2019‑2023 na podstawie danych STRAVA". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 325-349. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.2
Harvard: Ciesielski, M., Kębłowska, A., Jastrzębowski, S., Marek, J., Choromański, K., & Związek, T. 2024. "Analiza przestrzenna aktywności wybranych grup użytkowników Kampinoskiego Parku Narodowego w latach 2019‑2023 na podstawie danych STRAVA". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 325-349. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.2
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, s. 351-366 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Streszczenie
Podstawowym celem prowadzonych badań było rozpoznanie panujących warunków pogodowych i określenie ich wpływu na skład chemiczny i zasilanie oczek występujących w kraterach meteorytowych zlokalizowanych w rezerwacie „Meteoryt Morasko” w północnej części Poznania. Badania realizowano w latach hydrologicznych 2018-2022, z wyjątkiem pierwszego roku pomiarowego, kiedy z przyczyn administracyjnych badania rozpoczęto dopiero w maju. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że warunki meteorologiczne miały duży wpływ na funkcjonowanie oczek zlokalizowanych na badanym obszarze. Kształtowały skład chemiczny wód powierzchniowych, decydowały o typie zasilania oczek, a zmniejszające się sumy opadów atmosferycznych i zwiększające się wartości temperatury powietrza oraz parowania miały decydujący wpływ na okresowy zanik oczek.
Słowa kluczowe: zagłębienia meteorytowe, oczka, rezerwat „Meteoryt Morasko”, skład chemiczny wód, zasilanie zbiorników wodnych
[maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
[maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”
[mikolaj.majewski@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
Cytowanie
APA: Major, M., Chudzińska, M., & Major, M. (2024). Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań). Przegląd Geograficzny, 96(3), 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
MLA: Major, Maciej, et al. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Chicago: Major, Maciej, Chudzińska, Maria, and Major, Mikołaj. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Harvard: Major, M., Chudzińska, M., & Major, M. 2024. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Charakterystyka wybranych cech hydrologicznych jezior przymorskich jako konsekwencja zmiany klimatu
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, s. 367-394 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.4
Streszczenie
W pracy przedstawiono wybrane charakterystyki hydrologiczne i fizyczne jezior przymorskich ukształtowane pod wpływem obserwowanej zmiany elementów klimatycznych. Charakterystyki objęły: opady atmosferyczne, dopływ potamiczny, stany wody jezior, wahania poziomu oraz alimentację od strony morza, rozpatrywane dla lat 1961‑2010. W badaniach uwzględniono zmiany powierzchni i wypłycanie jezior oraz zmiany temperatury i zlodzenia. Do badań wybrano dwa jeziora przymorskie – Gardno i Łebsko. W toku badań ustalono, że kierunek ewolucji badanych jezior nie jest jednoznaczny, chociaż wiele wskazuje na to, iż zachodzący w czasie geologicznym proces ich przekształcania się będzie podlegał przyspieszeniu, w wyniku którego końcowe stadium zaniku zostanie osiągnięte o wiele szybciej niż wynikałoby to z naturalnego procesu starzenia się jezior. Wiele z przebadanych parametrów opisujących własności hydrologiczne i fizyczne obu jezior wykazało tendencje skorelowane z globalnym ociepleniem. Zanotowany wzrost dopływu potamicznego o wartości 0,20 m3·s-1/10 lat (Łupawa) i 0,27 m3·s-1/10 lat (Łeba) oraz poziomu morza (1,6‑1,8 cm/10 lat) są gwarancją formowania się stabilnych zasobów wodnych w jeziorach i powinny wpływać na wzrost ich stanów wody. Jednak, jak pokazały przeprowadzone badania, oba jeziora reagowały odmiennie na zasilanie, czego efektem był ujemny trend poziomu wody w jeziorze Gardno (‑0,17 cm/10 lat), ale dodatni w jeziorze Łebsko (1,40 cm/10 lat).
Słowa kluczowe: jeziora przybrzeżne, Słowiński Park Narodowy, zmiana klimatu, ilość wody, batymetria, trendy statystyczne
[roman.cieslinski@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
[izabela.chlost@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
Cytowanie
APA: Cieśliński, R., & Chlost, I. (2024). Charakterystyka wybranych cech hydrologicznych jezior przymorskich jako konsekwencja zmiany klimatu. Przegląd Geograficzny, 96(3), 367-394. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.4
MLA: Cieśliński, Roman, and Chlost, Izabela. "Charakterystyka wybranych cech hydrologicznych jezior przymorskich jako konsekwencja zmiany klimatu". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 367-394. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.4
Chicago: Cieśliński, Roman, and Chlost, Izabela. "Charakterystyka wybranych cech hydrologicznych jezior przymorskich jako konsekwencja zmiany klimatu". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 367-394. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.4
Harvard: Cieśliński, R., & Chlost, I. 2024. "Charakterystyka wybranych cech hydrologicznych jezior przymorskich jako konsekwencja zmiany klimatu". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 367-394. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.4
Thermal extremes in February and March 2024 in Poland and their synoptical background
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, s. 395-416 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.5
Streszczenie
Extremes in air temperature are mostly studied with regards to summer period. However, the importance of above-average temperature in colder parts of the year should be highlighted too, as these extremes play an essential role for the phenological seasons and may also signalise the impacts of climate change. The aim of this work was to explore the uniqueness and synoptic background of abnormally warm February and March 2024 in Poland. The results show that during both months the inflow of rare tropical air masses determined the appearance of the highest temperature. However, the characteristics of the two months were different. During February, most days displayed the above-average daily mean temperature. In March, on the other hand, thermal situation was more complex. Both frost days and hot days were noted, with extreme minimum temperature often lower during March than in February. Under current state of knowledge, the results described in the paper represent very specific anomalies resulting from rare synoptic conditions, yet it is possible that due to climate change more events of this type will be noted in Poland and Central Europe.
Słowa kluczowe: thermal extremes, Poland, circulation, synoptic conditions, climate change
[ka.wrona@doctoral.uj.edu.pl], Jagiellonian University, Doctoral School of Exact and Natural Sciences
Cytowanie
APA: Wrona, K. (2024). Thermal extremes in February and March 2024 in Poland and their synoptical background. Przegląd Geograficzny, 96(3), 395-416. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.5
MLA: Wrona, Katarzyna. "Thermal extremes in February and March 2024 in Poland and their synoptical background". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 395-416. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.5
Chicago: Wrona, Katarzyna. "Thermal extremes in February and March 2024 in Poland and their synoptical background". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 395-416. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.5
Harvard: Wrona, K. 2024. "Thermal extremes in February and March 2024 in Poland and their synoptical background". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 395-416. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.5
W przygotowaniu
Artykuły
Wybrane uwarunkowania i ocena transferu wiedzy miasto-wieś – wyniki badań empirycznych
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 4
Streszczenie
Podstawowym celem opracowania jest diagnoza oraz ocena transferu wiedzy i informacji pomiędzy miastem a wsią. Badania ankietowe i komplementarne wywiady pogłębione wśród przybyszów z miast oraz stałych mieszkańców wsi wykonano w 18 wsiach z różnych regionów Polski. Poszukiwano odpowiedzi na trzy pytania badawcze: 1) jakie rodzaje wiedzy transferowane są pomiędzy mieszkańcami miast i wsi? 2) jakie są główne kierunki i natężenie w transferze wiedzy? oraz 3) jakie konsekwencje niesie transfer wiedzy? Wiedza przepływająca w kontaktach pomiędzy dwiema badanymi grupami ma wybitnie informacyjny charakter i ma na celu zapewnienie codziennych potrzeb mieszkańców. Przypadki głębszej wiedzy i bardziej specjalistycznych informacji dotyczą przede wszystkim budownictwa, produkcji żywności i hodowli roślin. Transfer wiedzy jest raczej mało intensywny i odbywa się podczas sporadycznych spotkań głównie w miejscach publicznych – ulica, place centralne, sklepy. To zapewne wpływa na rodzaj i jakość transferowanej wiedzy i informacji. Przepływ wiedzy i informacji ma charakter dwukierunkowy. Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że stali mieszkańcy wsi są przede wszystkim źródłem bieżącej i praktycznej informacji natomiast przybysze poza wiedzą informacyjną dostarczają też wiedzy o charakterze doradczym i niematerialnym. Przybysze z miast wyżej oceniają korzyści z przepływającej do nich wiedzy i informacji niż stali mieszkańcy wsi.
[jbanski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Bański, J. (2024). Wybrane uwarunkowania i ocena transferu wiedzy miasto-wieś – wyniki badań empirycznych. Przegląd Geograficzny, 96(4), 1. https://doi.org/
MLA: Bański, Jerzy. "Wybrane uwarunkowania i ocena transferu wiedzy miasto-wieś – wyniki badań empirycznych". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 1. https://doi.org/
Chicago: Bański, Jerzy. "Wybrane uwarunkowania i ocena transferu wiedzy miasto-wieś – wyniki badań empirycznych". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 1. https://doi.org/
Harvard: Bański, J. 2024. "Wybrane uwarunkowania i ocena transferu wiedzy miasto-wieś – wyniki badań empirycznych". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 1. https://doi.org/
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 4
Streszczenie
Prawidłowe wyznaczenie wielkości opadu deszczowego na obszarze zlewni, w kontekście czasu jego trwania i prawdopodobieństwa przewyższenia, stanowi podstawę projektowania, weryfikacji i eksploatacji systemów odwodnieniowych (kanalizacyjnych) w miastach. Opracowanie i wdrożenie przez IMGW-PIB w 2022 r. modeli opadowych PMAXTP, obejmujących swoim zasięgiem całą Polskę, umożliwia bezpłatny dostęp do aktualnych i wiarygodnych informacji o lokalnych wysokościach (natężeniach) opadów maksymalnych. W pracy przedstawiono wyniki analiz, które obejmowały porównanie wysokości opadów o określonych charakterystykach (czasach trwania w zakresie 5÷4320 min oraz prawdopodobieństwach 50÷2%), wyznaczonych z modelu PMAXTP dla stacji meteorologicznej Warszawa-Bielany, względem korespondujących wielkości z tradycyjnie - dotychczas stosowanych modeli Błaszczyka i Bogdanowicz-Stachý. Przeprowadzone analizy obejmowały również weryfikację przestrzennej zmienności opadów z modeli PMAXTP oraz działania systemu kanalizacji deszczowej na obszarze Lotniska Chopina. Stwierdzono m.in., że aktualne wysokości (kwantyle) opadów z modelu PMAXTP charakteryzują się przeważnie niższymi wartościami w porównaniu do adekwatnych danych z historycznego modelu Bogdanowicz-Stachý. Wskazano na znaczące różnice w wielkościach opadów z modeli PMAXTP dla stacji pomiarowych Warszawa-Bielany i Świder, oddalonych od siebie o ok. 27 km. W wyniku hydrodynamicznych symulacji w modelu SWMM, ustalono, że przyjęte modele opadowe mają znaczący wpływ na wartości przepływu wód w badanej zlewni. Uzyskano informacje o występowaniu przeciążeń dla określonych kanałów deszczowych i wylewów na obszarze Lotniska Chopina.
Słowa kluczowe: model opadowy PMAXTP, model Bogdanowicz-Stachý, model Błaszczyka, opad maksymalny, model hydrodynamiczny SWMM, kanalizacja deszczowa
[mariusz_barszcz@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska
[ewa_kaznowska@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska
[michal_wasilewicz@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska
Cytowanie
APA: Barszcz, M., Kaznowska, E., & Wasilewicz, M. (2024). Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia. Przegląd Geograficzny, 96(4), 2. https://doi.org/
MLA: Barszcz, Mariusz Paweł, et al. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 2. https://doi.org/
Chicago: Barszcz, Mariusz Paweł, Kaznowska, Ewa, and Wasilewicz, Michał. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 2. https://doi.org/
Harvard: Barszcz, M., Kaznowska, E., & Wasilewicz, M. 2024. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 2. https://doi.org/