Rafał Wiśniewski
Articles
Senior citizens’ utilisation of medical, cultural, recreational and sports services
Przegląd Geograficzny (2025) tom 97, zeszyt 2, pp. 209-226 | 
Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Abstract
This article examines the frequency with which older adults in Poland (aged 60 and over) use medical, cultural, and entertainment services, primarily in relation to their place of residence (functional type of local-authority area/municipality) and level of education. This age group is particularly vulnerable to social exclusion in terms of service accessibility, especially in rural areas, due to significant changes on the transport-services market (Ciechański, 2023), as well as age-related declines in ability to use private transport. The article also evaluates the organisational aspects of accessibility (accommodation; cf. Penchansky & Thomas, 1981) to medical services, and investigates the impact of the pandemic on accessibility to the analysed categories of services, which are medical, cultural, recreational and sports-related.
The frequency with which different types of services are used is found to relate to two main factors: their spatial availability and the needs of residents. Our research has shown that, in the 12 months prior to the survey, around 10% of respondents had not visited their general practitioner at all. Comparable studies conducted across different countries have revealed varying results. For example, the proportions of older adults not visiting a doctor in the previous six months proved to be 1% in Japan, 14% in Germany, 31% in Canada, 33% in the United Kingdom and 40% in the United States (Pilger, 2013). The frequency of use of medical services is also influenced by the functional type of municipality in which people reside. In general, residents of core municipalities access medical services more frequently than those living in peripheral areas (see Bowling et al., 1991). However, the degree of service centralisation moderates this pattern, as: the lower the level of centralisation, the more limited the variation in service utilisation between different functional types of municipality. Thus, functional and spatial structures shape service accessibility, though this effect is more significant for certain services, such as specialist medical or cultural services, than for others, such as pharmacies or general practitioners.
The medical services used by seniors are most often located within their municipality of residence (for basic medical services, e.g. general practitioners), or in another municipality within their county (for specialised medical services). Research in Sweden has shown that people’s frequency of utilisation of medical services is influenced, not only by transport (public and private) and the location of healthcare facilities, but also by the development of e-health services (Blusi et al., 2016). E-health solutions can increase the sustainability and accessibility of healthcare for patients and caregivers, and may reduce social exclusion, particularly among individuals with limited mobility (Keating, 2008; Manzoor & Vimarlund, 2017). However, in Poland, barriers remain, due to limited digital skills and Internet access among older people, particularly in rural areas (Kujawski, 2018; Czarnecka et al., 2023); as well as the slow implementation of e-services by healthcare providers. A study of 11,000 medical facilities revealed that almost 60% had not implemented basic e-services such as online appointment booking or access to lab results (Stawnicka, 2025).
Frequency of service use also varies in line with people’s ages and levels of education. Overall, utilisation tends to be lower at greater age. However, this does not apply to medical services, where visits to general practitioners, other doctors, and dentists/prosthodontists tend to increase in frequency with age. This pattern is consistent with the findings of other studies (e.g. Parslow et al., 2004; Pilger, 2013). Service use also correlates positively with educational level, in that the higher the level of education, the more frequently individuals engage with the various services analysed.
Poland’s over-60s rarely use cultural services, though this is more common among those living in urban centres and their surrounding areas. This is unsurprising, given the greater availability of cultural offerings in the latter areas. In contrast, recreational and sports services are only used with extreme rarity by the elderly. The most commonly cited reasons for non-participation in these two categories of service include health-related limitations, a perceived lack of need, and the lack of such services within the municipality of residence. Participation in cultural, recreational and sports activities is known to be influenced by a variety of demographic, cultural, economic and personal factors (Hillerås et al., 2001; Banerjee & Duflo, 2007; Panriansaen et al., 2024). Empirical studies have demonstrated a positive correlation between participation in sports and recreational activities, and overall life satisfaction (Lee & Hung, 2011).
Respondents offered surprisingly positive assessments of the organisational dimension to access to medical services (i.e. accommodation; cf. Penchansky & Thomas, 1981). Thus respondents were relatively positive about the organisational aspect of access to medical services (thus displaying accommodation). The highest ratings were given to pharmacies (likely due to their commercial approach), as well as to medical services like laboratory testing used only relatively infrequently. By contrast, the lowest ratings were those assigned to the accessibility of primary-care physicians other than general practitioners. Medical services are essential at all stages of life, though the frequency and type of services used vary with age. As the study indicates, frequency of use increases with advancing age. This trend poses a significant challenge to authorities at all administrative levels, which are to ensure adequate access to medical services amid rapid demographic changes, particularly population ageing. Of particular concern is the growing proportion of people aged 85 and over (a phenomenon referred to as ‘double ageing’), alongside rising average life expectancy.
Keywords: accessibility of services, perception of accessibility, seniors, social exclusion, Poland
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Wiśniewski, R. (2025). Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych. Przegląd Geograficzny, 97(2), 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
MLA: Wiśniewski, Rafał. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Chicago: Wiśniewski, Rafał. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Harvard: Wiśniewski, R. 2025. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Geographical research on migration in Poland after 1989
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 4, pp. 605-632 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Abstract
artykule przedstawiono zaktualizowany skrót przeglądu geograficznych badań migracyjnych publikowanych w Polsce po 1989 r., a zamieszczony w raporcie Komitetu Badań nad Migracjami PAN (Horolets et al., 2018). W opracowaniu tym zidentyfikowano około 750 pozycji bibliograficznych z lat 1990‑2017, które przypisano do następujących kategorii: teoria i metodologia geograficznych badań migracyjnych (w tym modelowanie i prognozowanie), migracje wewnętrzne, migracje zewnętrzne (emigracja i imigracja), badania terytoriów zagranicznych, badania migracji historycznych (przed II wojną światową), badania wpływu migracji na rozwój regionalny i lokalny. Nie zajmowano się mobilnością dzienną (dojazdy do pracy, szkół), turystyką (rekreacyjną, biznesową, pielgrzymkową) oraz zagadnieniami etniczności i wielokulturowości. Przegląd badań uzupełniono o najnowsze publikacje (2016‑2020). Wykazano koncentrację badań w kilku ośrodkach (Warszawa – PAN i UW, Opole – kilka jednostek) oraz silne powiązanie badań migracji z zagadnieniami rozwoju lokalnego i regionalnego (zwłaszcza na Śląsku Opolskim).
Keywords: geografia migracji, migracje zagraniczne, migracje wewnętrzne, metodologia migracji, badacze migracji, ośrodki badań migracyjnych
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[krystian.heffner@ue.katowice.pl], Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Wydział Ekonomii
[b.solga@po.edu.pl], Politechnika Opolska, Wydział Ekonomii i Zarządzania
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Śleszyński, P., Heffner, K., Solga, B., & Wiśniewski, R. (2021). Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.. Przegląd Geograficzny, 93(4), 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
MLA: Śleszyński, Przemysław, et al. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 4, 2021, pp. 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Chicago: Śleszyński, Przemysław, Heffner, Krystian, Solga, Brygida, and Wiśniewski, Rafał. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny 93, no. 4 (2021): 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Harvard: Śleszyński, P., Heffner, K., Solga, B., & Wiśniewski, R. 2021. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 4, pp. 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Changes in Poles’ level of international mobility
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2, pp. 161-180 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.2
Abstract
Wzrost mobilności, zarówno krótko- jak i długookresowej, jest charakterystyczny dla współczesnego społeczeństwa. Dotyczy to zarówno wyjazdów krajowych jak i międzynarodowych. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie przemian międzynarodowej mobilności Polaków w latach 2007‑2017 z uwzględnieniem uwarunkowań tych przemieszczeń tj. rozwoju infrastruktury transportowej i usług transportowych. Przeprowadzone badanie wykazało, że mobilność zagraniczna Polaków zwiększa się. Głównymi motywacjami podróży są wyjazdy turystyczne, następnie cele związane z pracą zawodową oraz odwiedziny krewnych i znajomych. Najczęściej wykorzystywanym środkiem transportu jest samolot i samochód osobowy, przy czym w pierwszym przypadku odnotowano duży wzrost udziału przewozów lotniczych, a w drugim niewielki spadek. Znacząco zmniejszył się udział przewozów autokarowych. Głównymi krajami docelowymi wyjazdów Polaków są (ogółem tj. wszystkie motywacje): Niemcy, Czechy i Hiszpania. Wyjazdy Polaków do wschodnich sąsiadów (szczególnie do Rosji i na Białoruś) stanowią bardzo mały odsetek wszystkich przepływów międzynarodowych.
Keywords: mobilność, podróże międzynarodowe, przesunięcia modalne, środki transportu, motywacje podróży
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[t.komorn@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences
Citation
APA: Wiśniewski, R., & Komornicki, T. (2021). Przemiany międzynarodowej mobilności Polaków. Przegląd Geograficzny, 93(2), 161-180. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.2
MLA: Wiśniewski, Rafał, and Komornicki, Tomasz. "Przemiany międzynarodowej mobilności Polaków". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 2, 2021, pp. 161-180. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.2
Chicago: Wiśniewski, Rafał, and Komornicki, Tomasz. "Przemiany międzynarodowej mobilności Polaków". Przegląd Geograficzny 93, no. 2 (2021): 161-180. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.2
Harvard: Wiśniewski, R., & Komornicki, T. 2021. "Przemiany międzynarodowej mobilności Polaków". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 2, pp. 161-180. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.2
The delimitation of problem border areas
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 4, pp. 467-486 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.2
Abstract
Obszary przygraniczne postrzegane są zazwyczaj jako obszary peryferyjne, o niższym stopniu rozwoju gospodarczego. Jednak położenie przygraniczne może przynosić również wymierne korzyści. W niniejszym artykule skupiono uwagę na dwóch elementach: tj. (1) delimitacji obszarów przygranicznych; (2) podziale jednostek, dla których położenie przy granicy państwowej przynosi pozytywne i negatywne skutki gospodarcze. Delimitację przeprowadzono z uwzględnieniem rzeczywistych powiązań gospodarczych. W pierwszym etapie procedura delimitacyjna obejmowała wyznaczenie obszaru przygranicznego, składającego się z pasa dwóch gmin. Drugi etap procedury polegał na eliminowaniu z tego zbioru jednostek o korzystnym położeniu względem ośrodków regionalnych wewnątrz kraju (uznano, że bliskość tych ośrodków niweluje potencjalne negatywne oddziaływanie granicy) oraz o wysokiej wartości eksportu do kraju sąsiedniego (uznano, że są to jednostki, którena położeniu przygranicznym raczej zyskują niż tracą). W ten sposób wyodrębniono gminy przygraniczne-problemowe, które wymagają potencjalnego wsparcia rozwojowego. Obejmują one przede wszystkim obszary leżące wzdłuż granicy z Rosją, Litwą, Białorusią i Słowacją. W największym stopniu na położeniu przygranicznym zyskują gminy leżące wzdłuż granicy polsko-niemieckiej. Autorską propozycję delimitacji przedstawiono na tle innych funkcjonujących podziałów. Przedstawiono również rekomendacje dla polityki rozwoju regionalnego.
Keywords: granica, obszary problemowe, handel zagraniczny, dostępność przestrzenna, polityka spójności
[t.komorn@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[andrzej.miszczuk@umcs.pl], Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Ekonomiczny
Citation
APA: Komornicki, T., Wiśniewski, R., & Miszczuk, A. (2019). Delimitacja przygranicznych obszarów problemowych. Przegląd Geograficzny, 91(4), 467-486. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.2
MLA: Komornicki, Tomasz, et al. "Delimitacja przygranicznych obszarów problemowych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 4, 2019, pp. 467-486. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.2
Chicago: Komornicki, Tomasz, Wiśniewski, Rafał, and Miszczuk, Andrzej. "Delimitacja przygranicznych obszarów problemowych". Przegląd Geograficzny 91, no. 4 (2019): 467-486. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.2
Harvard: Komornicki, T., Wiśniewski, R., & Miszczuk, A. 2019. "Delimitacja przygranicznych obszarów problemowych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 4, pp. 467-486. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.2
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 4, pp. 609-630 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.9
Abstract
Obecny podział administracyjny Polski opiera się w znacznym stopniu o granice narzucone, które dzielą niegdyś spójne regiony. Nowe jednostki administracyjne cechują się znacznym brakiem spójności z ich zasięgiem przestrzennym. W świadomości społecznej nadal funkcjonują jednak granice reliktowe będące wypadkową uwarunkowań historycznych. Problem badawczy wynika z dychotomii między nazwami (toponimią) nadanymi województwom wskutek reformy administracyjnej z roku 1999 a nazwami regionów historycznych. Artykuł przedstawia wybrane wyniki badań empirycznych przeprowadzonych z zastosowaniem kwestionariusza ankiety wśród mieszkańców 71 gmin północno-wschodniej Polski. Nadrzędnym celem pracy było zbadanie wpływu ostatniej reformy administracyjnej na tożsamość regionalną badanej społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem Podlasia jako regionu przygranicznego o dużym stopniu zróżnicowania językowego, kulturowego i wyznaniowego. Określono poziom identyfikowania się ankietowanych z różnymi szczeblami i kategoriami podziału przestrzennego. Respondenci silniej identyfikują się z poziomem krajowym (narodowym) i lokalnym (małe ojczyzny) niż z regionalnym, który stanowi dopiero trzeci szczebel w hierarchii poczucia tożsamości z danym obszarem. Tożsamość regionalna ludności zamieszkującej badany obszar budowana jest przede wszystkim w oparciu o współczesne granice regionów administracyjnych.
Keywords: region administracyjny, region historyczny, granica, tożsamość terytorialna, pogranicze, Podlasie
[konopski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Konopski, M., & Wiśniewski, R. (2019). Wpływ reformy administracyjnej na tożsamość terytorialną mieszkańców północno-wschodniej Polski. Przegląd Geograficzny, 91(4), 609-630. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.9
MLA: Konopski, Michał, and Wiśniewski, Rafał. "Wpływ reformy administracyjnej na tożsamość terytorialną mieszkańców północno-wschodniej Polski". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 4, 2019, pp. 609-630. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.9
Chicago: Konopski, Michał, and Wiśniewski, Rafał. "Wpływ reformy administracyjnej na tożsamość terytorialną mieszkańców północno-wschodniej Polski". Przegląd Geograficzny 91, no. 4 (2019): 609-630. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.9
Harvard: Konopski, M., & Wiśniewski, R. 2019. "Wpływ reformy administracyjnej na tożsamość terytorialną mieszkańców północno-wschodniej Polski". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 4, pp. 609-630. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.4.9