Przemysław Śleszyński
Kronika
Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)
Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 4, pp. 517-519 | 
Full text
Abstract
W dniu 12 czerwca 2024 r. odszedł do wieczności prof. dr hab. Grzegorz Węcławowicz, wybitny uczony i geograf, zasłużony dla polskiej i międzynarodowej nauki. Był Mistrzem dla kilku pokoleń badaczy (nie tylko geografów), a jednocześnie Przyjacielem, człowiekiem wielkiej dobroci i gorącego serca, wrażliwym, nieobojętnym na sprawy ludzkie – te publiczne i prywatne, zawsze chętnym do niesienia pomocy. A równocześnie stawiającym wysokie standardy pracy naukowej i kultury osobistej.
Swoje życie zawodowe związał głównie z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Tam w 1970 r. rozpoczął studia doktoranckie i ukończył je w 1974 r. rozprawą pt. Struktura przestrzeni społeczno-gospodarczej Warszawy w 1931 i 1970 r. w świetle analizy czynnikowej. Promotorem był prof. Kazimierz Dziewoński. Była to duża zmiana merytoryczna, bowiem primo voto był geomorfologiem (studia na Uniwersytecie Warszawskim 1961‑1966, następnie 1967‑1970 zatrudniony w Instytucie Geografii Wydziału Biologii Nauk i Nauk o Ziemi UW), a praca magisterska (obroniona w 1966 r.) dotyczyła procesów morfologicznych doliny Wisły w holocenie.
Zmiana zainteresowań okazała się wielkim sukcesem naukowym, gdyż będący ledwo po trzydziestce młody doktor z Polski udowodnił, że w ówczesnym kraju komunistycznym w społeczeństwach miejskich występują te same zjawiska i procesy, co w kapitalistycznym Zachodzie. Dotyczyło to m.in. dużych zróżnicowań wewnętrznych w mieście pod względem struktury zawodowej, wykształcenia, jakości mieszkań, prowadzących do mozaikowatości struktury społecznej oraz powstawania obszarów „lepszych” i „gorszych”. Praca ta była przełomowa dla zrozumienia i rozwoju koncepcji tzw. miasta socjalistycznego. Wyniki analiz zostały szybko opublikowane (1975, seria Prace Geograficzne), także w językach angielskim, rosyjskim i włoskim.
Przez kolejne dwie dekady Profesor Węcławowicz głównie kontynuował i pogłębiał swoje zainteresowania dotyczące geografii miast i ludności. W latach 1976‑1977 przebywał na prestiżowym stażu w London School of Economics and Political Science. Nabyte doświadczenia zaowocowały pracą habilitacyjną Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski, wydaną w 1988 r., w której ugruntował swoją pozycję czołowego badacza w nurcie ekologii miejskiej. Nurt ten na całym świecie był i w zasadzie jest obecnie najważniejszym i najlepiej rozwiniętym w badaniach struktur wewnętrznych miast. Swoją ocenę rozwoju geografii społecznej miast w Polsce podsumował w artykule w Przeglądzie Geograficznym w 2017 r. (Geografia społeczna miast w Polsce).
W 1996 r. dzięki pobytowi w University of Leeds została wydana w UCL Press jedna z Jego najważniejszych i bardzo często przywoływanych prac: Contemporary Poland. Space and Society. Była ona tzw. książką profesorską, a tytuł profesora nauk o Ziemi został przyznany w 1998 r. W pierwszym okresie transformacji monografia ta stała się klasyczną pozycją opisującą procesy przestrzennych przemian społecznych w postkomunistycznym kraju. Na tej podstawie Profesor Węcławowicz opublikował w Wydawnictwie Naukowym PWN podręcznik akademicki Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Studium z geografii społeczno-gospodarczej (2002), a następnie Geografię społeczną miast. Zróżnicowania społeczno-przestrzenne (2003). Obydwie monografie miały w późniejszym czasie rozszerzone wydania. W 2007 r. ukazała się Geografia społeczna miast. Uwarunkowania społeczno-przestrzenne, a w 2018 r. – Geografia społeczna Polski, będąca ukoronowaniem badań i doświadczeń związanych z tą tematyką. Niestety, przygotowanie kolejnego wydania zatrzymała niespodziewana i bolesna choroba, której nie poddawał się. W ostatnich latach życia interesował się historią geografii ziem polskich, pracował też nad podręcznikiem geografii dla studentów we Francji.
Po 1989, a szczególnie po 2000 r. zainteresowania naukowe Profesora Grzegorza Węcławowicza ewoluowały w stronę praktyczną: rozwoju regionalnego i lokalnego, gospodarki przestrzennej, planowania przestrzennego. W 1993 r. ukazał się pierwszy tom Atlasu Warszawy opracowany na podstawie wyników spisu powszechnego z 1988 r. Oprócz celu naukowego publikacja ta miała też wymiar aplikacyjno-poznawczy dla władz stolicy oraz planistów-urbanistów. Atlas ten, kontynuowany także przez współpracowników, doczekał się 11 tomów. Profesor brał także udział w wielu innych projektach związanych z planowaniem i gospodarką przestrzenną miast. Włączał się wielokrotnie w opracowywanie strategii rozwoju oraz innych dokumentów planistycznych i urbanistycznych, zwłaszcza w Warszawie (Jego głównym „polu” badawczym), a ponadto w Krakowie (udział w przygotowaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), Radomiu oraz kilku innych miastach i gminach. Po roku 2000 brał udział (w tym był kierownikiem polskich zespołów) w kilku dużych międzynarodowych projektach badawczych Unii Europejskiej, poświęconych m.in. restrukturyzacji miast, wykluczeniu społecznemu, dobrym praktykom zarządzania. W roku 2006 brał udział w opracowaniu planu regionalnego Fazzanu w Libii.
W latach 2002‑2006 Profesor Węcławowicz kierował pracami zespołu, który opracował kilka wersji Raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju (przyjętego przez Sejm RP w 2007 r.), a w roku 2005 – dokument Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej. Później, w latach 2007‑2011, brał udział w opracowaniu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – kluczowego i bardzo wysoko ocenianego dokumentu na temat rozwoju przestrzennego Polski. Opublikowane w 2006 r. pierwsze z opracowań (seria Monografie IGiPZ PAN) na długo stało się jednym z podręczników z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej Polski, podkreślającym zwłaszcza rolę „długiego trwania” struktur przestrzennych i regionalnych oraz różnego rodzaju powiązań w systemie człowiek-środowisko.
Kolejnym ważnym nurtem zainteresowań Profesora Węcławowicza była geografia wyborcza. Po 1989 r. był jednym z prekursorów tych badań, w tym w 1998 r. opublikowany został jeden z Atlasów Warszawy nt. wyborów parlamentarnych 1991 i 1993. Zainteresowania te przechodziły z czasem szerzej w geografię polityczną, politologię i geopolitykę, a także w historię, filozofię czy nawet historiografię ulubionych autorów. Profesor był bowiem erudytą, uwielbiał otrzymywać, nabywać i czytać książki, dyskutować, miał swoje poglądy na Polskę, Europę i świat.
W rodzimym Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN był współtwórcą największych sukcesów naukowych, eksperckich i organizacyjnych. Dzięki licznym pobytom w kilkunastu krajach posiadał doskonałe kontakty zagraniczne, które owocowały m.in. wymianą doktorantów, współpracą projektową, publikacjami. Szczególnie procentowała Jego wysoka kultura osobista, bezpośredniość, łatwość nawiązywania kontaktów i przyjaźni, uczciwość (nie tylko naukowa), chęć niesienia pomocy, otwarcie na drugiego człowieka, ciekawość świata, ludzi i kultur. Stąd bardzo wielu chciało Go zaprosić do współpracy, w tym prosić o opiekę naukową na początku swej drogi i kariery zawodowej. Wypromował dziesięciu doktorów, spośród których aktualnie jedna osoba posiada tytuł profesora, a dwie stopień doktora habilitowanego. Liczba osób, którym w jakiś sposób pomógł lub wpłynął na drogę naukową i zawodową jest znacznie większa, nie dotyczy tylko warszawskiego Instytutu PAN.
Choć spełniał się w roli organizatora i często lidera różnych inicjatyw, to przez większość kariery zawodowej raczej stronił od stanowisk. Był to zapewne wybór celowy, gdyż dawało Mu to więcej niezależności oraz czas na badania i podróże. W roku 1999 objął funkcję kierownika Zakładu Geografii Miast i Ludności (pełnił ją do 2012 r.), a w latach 2007‑2018 przewodniczył Radzie Naukowej IGiPZ PAN. Był też wieloletnim członkiem Komitetu Nauk Geograficznych PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, wykładowcą kilku polskich i zagranicznych uczelni, w tym University of Leeds. Przez prawie dwie dekady redagował warszawskie Prace Geograficzne (2001‑2018), a w latach 1993‑2009 wspomniany Atlas Warszawy. Był w zasadzie „stałym” współpracującym ekspertem bardzo wielu instytucji publicznych – naukowych, społecznych, samorządowych.
Współpracował z wieloma organizacjami społecznymi, m.in. Unią Metropolii Polskich i Polskim Towarzystwem Geograficznym. Z tym ostatnim był związany od lat 70. ubiegłego wieku, głównie z Oddziałem Warszawskim, a od lat 90. – Akademickim. W latach 1997‑2000 był Zastępcą Przewodniczącego PTG, a w latach 2000‑2003 zasiadał w Sądzie Koleżeńskim Zarządu Głównego PTG. W roku 2015 został odznaczony Honorowym Dyplomem Komisji Geografii Osadnictwa i Ludności PTG w uznaniu zasług na rzecz rozwoju polskiej geografii osadnictwa i ludności, a w roku 2018 – Medalem 100-lecia PTG. Ponadto w 2023 r. Jego Alma Mater – obecnie Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, przyznała Mu swe najwyższe wyróżnienie – Medal im. Jerzego Kondrackiego.
Profesor Węcławowicz urodził się 14 listopada 1943 r. w Piasecznie i przez pierwsze lata swego życia wychowywał się w Zalesiu Górnym pod Warszawą. Został pochowany 19 czerwca 2024 r. w pobliskim Piasecznie, w grobie rodzinnym.
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Śleszyński, P. (2024). Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024). Przegląd Geograficzny, 96(4), 517-519. https://doi.org/
MLA: Śleszyński, Przemysław. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 517-519. https://doi.org/
Chicago: Śleszyński, Przemysław. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 517-519. https://doi.org/
Harvard: Śleszyński, P. 2024. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 517-519. https://doi.org/
Articles
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 4, pp. 343-367 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.1
Abstract
Celem artykułu jest określenie płaszczyzn problemowo-przedmiotowych dotyczących ujmowania perspektywy prawnej w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Dla potrzeb realizacji tego celu najpierw wskazano ogólne relacje występujące między naukami geograficznymi i prawnymi. Następnie wyodrębniono i przedstawiono kluczowe nurty teoretyczne, które ułatwiają doprecyzowanie roli wymiaru prawnego w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, akcentując i charakteryzując przede wszystkim podejście instytucjonalne i geografię prawną. Następnie wyodrębniono najbardziej istotne tematy, w których występuje związek między wymiarem prawnym a geografią społeczno-ekonomiczną i gospodarką przestrzenną. W kolejnym kroku wyodrębniono dwie grupy zagadnień: te, w których wymiar prawny jest już w literaturze dostrzegany oraz te, w których wymiar prawny nie jest zauważany lub występuje w znikomym stopniu. Do wszystkich wyodrębnionych ten sposób zagadnień dostosowano te gałęzie prawa, które w najszerszym zakresie są z nimi powiązane. Najczęściej powoływaną w tym kontekście gałęzią prawa okazało się prawo administracyjne. W ostatniej części artykułu podjęto próbę określenia kluczowych kierunków przyszłych badań i dyskusji naukowej.
Keywords: geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna, prawo, geografia prawna, podejście instytucjonalne, planowanie przestrzenne
[macnowak@zut.edu.pl], West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Faculty of Economics, Department of Real Estate Żołnierska 47, 71-210 Szczecin: Poland
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[chur@amu.edu.pl], Institute of Socio-Economic Geography and Space Economy, Adam Mickiewicz University, Fredry 10, 61-701 Poznań, Poland
[m.degor@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[t.komorn@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[iwona.sagan@ug.edu.pl], Department of Economic Geography, Faculty of Oceanography and Geography University of Gdańsk Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk: Poland
[tadek@amu.edu.pl], Adam Mickiewicz University. Poznań. Poland
Citation
APA: Nowak, M., Śleszyński, P., Churski, P., Degórski, M., Komornicki, T., Sagan, I., & Stryjakiewicz, T. (2023). Wymiar prawny w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne i zagadnienia badawcze. Przegląd Geograficzny, 95(4), 343-367. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.1
MLA: Nowak, Maciej J., et al. "Wymiar prawny w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne i zagadnienia badawcze". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, 2023, pp. 343-367. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.1
Chicago: Nowak, Maciej J., Śleszyński, Przemysław, Churski, Paweł, Degórski, Marek, Komornicki, Tomasz, Sagan, Iwona, and Stryjakiewicz, Tadeusz. "Wymiar prawny w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne i zagadnienia badawcze". Przegląd Geograficzny 95, no. 4 (2023): 343-367. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.1
Harvard: Nowak, M., Śleszyński, P., Churski, P., Degórski, M., Komornicki, T., Sagan, I., & Stryjakiewicz, T. 2023. "Wymiar prawny w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne i zagadnienia badawcze". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, pp. 343-367. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.1
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 1, pp. 29-55 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
Abstract
Where integrated territorial development is concerned, contemporary regional research and policy is putting increased emphasis on the functional approach, as compared with the administrative approach. Such a change of orientation denotes reference to a functional area (such as a city and its zone of influence) as an object around which analysis and planning can be focused. While relevant Polish discourse on the strategic and spatial-planning system revolves increasingly around the concept of Functional Urban Areas (FUAs, or MOFs in Polish), few studies have attempted to divide the entire territory of Poland into such FUAs. The work detailed in this paper has thus sought to fill the gap through the de novo development of a procedural tool for delimitation that is nevertheless informed by previous studies; as well as through presentation of the results of the method’s application.
The work thus commenced with a review and critical evaluation of Polish literature from the points of view of the conceptualization of Functional Urban Areas and methods used in their delimitation. We outline the use of related concepts involving the so-called Urban Agglomeration, City-region, Functional Urban Region, Metropolitan Area, Functional Urban Area, Local Labour-Market Area and Zone of Urban Influence (Table 1). We then focus on methods employed in researching Functional Urban Areas, identifying four important methodological dichotomies, i.e. (1) regions being defined zonally (by common characteristics) vs. nodally (by relations), and (2) regions developed deductively (by division) or inductively (by aggregation), as well as (3) the application of division that is either exhaustive (all units belong to a group) or non-exhaustive, and (4) classifications that are regional (involving spatially continuous regions) or else typological (Table 2). Summarising our review of the literature, we conclude that FUA delimitation needs to be based around nodal, inductive, exhaustive and regional division principles.
On that basis, our original method of achieving delimitation of FUAs first entailed definition of such a region as a territorially continuous area including a central city or other urban locality and at least one subordinate local-government unit (gmina in Polish) connected to it by virtue of population flows (commutes to work and bidirectional migration) and located within the isochrone of 1 (or for the largest cities – 1.5) hours of travel to the central locality. A modified highest flow linkages method was used to allocate each gmina to an FUA, with use made of a commuting-to-work matrix (calculating the mean from the 2011 and 2016 commuting matrices from Statistics Poland) and an inter-municipal migration matrix (aggregating the 2011-2020 migration matrices from Statistics Poland) as sources of information by which to assess functional relationships between gminas and potential central cities. The criterion of the maximum time separating a gmina and a central locality was then added in, a 1-hour isochrone being regarded as the limit of convenient single-day travel time to work, services or school, albeit extended to 1.5 hours for cities with more than 500,000 inhabitants. The Google Maps Distance Matrix API was used to determine distances, by reference to actual travel times accounting for road traffic. The delimitation procedure was completed as correction was applied to determine the spatial continuity of each FUA (Fig. 1).
This procedure generated 413 FUAs (Fig. 2), each of between 2 and 92 gminas, and with areas ranging from 14 and 8800 km2 and populations of between 7500 and 3.3 million. The largest FUAs relate to the largest regional capitals in Poland, while the smallest involve small towns in regional peripheries. The number of FUAs, their average size, and the list of cities that emerged as FUA central localities bear some similarity with Poland’s second- (county-) level administrative division based on the unit known as the powiat. However, the main feature distinguishing the division into FUAs from the administrative division actually applied in the country concerns the huge size-range of individual FUAs, which generally correlate with the sizes of their central localities. In contrast, powiats as actually established are of rather similar size, regardless of the dimensions of their capitals.
Indeed, the novelty of our means of delimiting Functional Urban Areas stems from its lack of regard for existing administrative boundaries at the level of the powiat or voivodeship (province-region), its exhaustive nature, the core reference to functional linkage, and the operability of the division into regions as founded in an integrated territorial approach. Our delimitation was developed to determine differences in spatial development, and to point to areas faced with specific challenges, including on account of their constituting internal peripheries. Internal peripherality is a complex, multifaceted phenomenon that intensifies the effects of various socio-economic processes resulting in the limitation of functional links.
The authors also intend for the proposed delimitation to serve as a point of reference for various types of analyses and studies, of both an academic and an applied nature. A serious problem for contemporary research is that established territorial units do not typically constitute “functional wholes” playing host to interrelated socio-economic activity. In contrast, our proposed means of delimitation allows for these by aggregating data from Polish gminas to the designated FUA level, and by providing authentic reference areas on which research can be focused.
Keywords: urban region, functional urban areas (FUA), nodal region, delimitation, functional linkages, place based approach
[chur@amu.edu.pl], Institute of Socio-Economic Geography and Space Economy, Adam Mickiewicz University, Fredry 10, 61-701 Poznań, Poland
[czeslaw@umk.pl], Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej
[bszyda@umk.pl], Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej
[a_dubownik@umk.pl], Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej
[maciej.pietrzykowski@ue.poznan.pl], Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Instytut Gospodarki Międzynarodowej
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Churski, P., Adamiak, C., Szyda, B., Dubownik, A., Pietrzykowski, M., & Śleszyński, P. (2023). Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach). Przegląd Geograficzny, 95(1), 29-55. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
MLA: Churski, Paweł, et al. "Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach)". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 1, 2023, pp. 29-55. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
Chicago: Churski, Paweł, Adamiak, Czesław, Szyda, Barbara, Dubownik, Anna, Pietrzykowski, Maciej, and Śleszyński, Przemysław. "Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach)". Przegląd Geograficzny 95, no. 1 (2023): 29-55. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
Harvard: Churski, P., Adamiak, C., Szyda, B., Dubownik, A., Pietrzykowski, M., & Śleszyński, P. 2023. "Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach)". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 1, pp. 29-55. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
Geographical research on migration in Poland after 1989
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 4, pp. 605-632 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Abstract
artykule przedstawiono zaktualizowany skrót przeglądu geograficznych badań migracyjnych publikowanych w Polsce po 1989 r., a zamieszczony w raporcie Komitetu Badań nad Migracjami PAN (Horolets et al., 2018). W opracowaniu tym zidentyfikowano około 750 pozycji bibliograficznych z lat 1990‑2017, które przypisano do następujących kategorii: teoria i metodologia geograficznych badań migracyjnych (w tym modelowanie i prognozowanie), migracje wewnętrzne, migracje zewnętrzne (emigracja i imigracja), badania terytoriów zagranicznych, badania migracji historycznych (przed II wojną światową), badania wpływu migracji na rozwój regionalny i lokalny. Nie zajmowano się mobilnością dzienną (dojazdy do pracy, szkół), turystyką (rekreacyjną, biznesową, pielgrzymkową) oraz zagadnieniami etniczności i wielokulturowości. Przegląd badań uzupełniono o najnowsze publikacje (2016‑2020). Wykazano koncentrację badań w kilku ośrodkach (Warszawa – PAN i UW, Opole – kilka jednostek) oraz silne powiązanie badań migracji z zagadnieniami rozwoju lokalnego i regionalnego (zwłaszcza na Śląsku Opolskim).
Keywords: geografia migracji, migracje zagraniczne, migracje wewnętrzne, metodologia migracji, badacze migracji, ośrodki badań migracyjnych
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[krystian.heffner@ue.katowice.pl], Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Wydział Ekonomii
[b.solga@po.edu.pl], Politechnika Opolska, Wydział Ekonomii i Zarządzania
[rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
Citation
APA: Śleszyński, P., Heffner, K., Solga, B., & Wiśniewski, R. (2021). Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.. Przegląd Geograficzny, 93(4), 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
MLA: Śleszyński, Przemysław, et al. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 4, 2021, pp. 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Chicago: Śleszyński, Przemysław, Heffner, Krystian, Solga, Brygida, and Wiśniewski, Rafał. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny 93, no. 4 (2021): 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
Harvard: Śleszyński, P., Heffner, K., Solga, B., & Wiśniewski, R. 2021. "Geograficzne badania migracji w Polsce po 1989 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 4, pp. 605-632. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.6
The development of cities in Poland and their locations in relation to motorways and expressways
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 2, pp. 233-248 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
Abstract
W artykule przedstawiono analizę zmian poziomu rozwoju, jakie zaszły w 913 gminach-miastach w Polsce na tle ich położenia względem korytarzy transportowych. W tym celu wykorzystano bazę danych i wyniki ewaluacji (2004‑2014, 2008‑2018), wykonanych dla potrzeb monitorowania stanu rozwoju miast i prowadzenia polityki regionalnej w tym zakresie. Wartości wskaźników syntetycznych z tych lat porównywano z położeniem względem głównych tras szybkiego ruchu (węzeł, lokalizacja w korytarzu, lokalizacja poza korytarzem) oraz względem dużych ośrodków miejskich (miasta aglomeracyjne i peryferyjne). Badano też zmiany w zaludnieniu w latach 2004‑2018 i do 2030 r. W przypadku dróg wzięto pod uwagę autostrady, drogi ekspresowe i drogi dwujezdniowe o ruchu przyśpieszonym. Wyniki wskazują na pozytywny wpływ położenia przy głównych szlakach komunikacyjnych na poziom rozwoju oraz rosnący dystans rozwojowy miast aglomeracyjnych względem miast peryferyjnych.
Keywords: położenie transportowe, sieć transportowa, autostrady i drogi ekspresowe, rozwój miast, syntetyczny wskaźnik rozwoju, rozwój polaryzacyjny
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Citation
APA: Śleszyński, P. (2021). Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych. Przegląd Geograficzny, 93(2), 233-248. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
MLA: Śleszyński, Przemysław. "Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 2, 2021, pp. 233-248. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
Chicago: Śleszyński, Przemysław. "Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych". Przegląd Geograficzny 93, no. 2 (2021): 233-248. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
Harvard: Śleszyński, P. 2021. "Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 2, pp. 233-248. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
A demographic forecast for Warsaw
Przegląd Geograficzny (2020) tom 92, zeszyt 4, pp. 475-497 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.2
Abstract
W artykule przedstawiono założenia i wyniki sześciu wariantów projekcyjnych prognozy demograficznej (scenariuszowej analizy zmian ludnościowych), wykonanej na zlecenie Urzędu m.st. Warszawy (Śleszyński et al. 2019). Analiza ta została oparta na oszacowaniu populacji bazowej na podstawie badań telemetrycznych firmy Orange (wykazały one, że liczba ludności tzw. nocnej jest wyższa o 213 tys. od zameldowanej). Szacunki wykonano dla 18 dzielnic Warszawy w interwale jednorocznym dla lat 2018‑2050 według sześciu przyjętych wariantów (kontynuacyjny, suburbanizacyjny, koncentracyjny, polaryzacyjny, imigracyjny niski, imigracyjny wysoki), różnicowanych zwłaszcza poziomem migracji wewnętrznych i zagranicznych, a uwarunkowanych m.in. modelem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i polityką przestrzenną na obszarze metropolitalnym Warszawy. Oszacowana populacja całej Warszawy w roku 2030 wyniesie 1980‑2132 tys., a w roku 2050 – 1785‑2249 tys. mieszkańców. Najważniejszym wnioskiem poznawczym, mającym silne przełożenie praktyczne, jest zatem brak podstaw do przewidywania silniejszego przyrostu ludnościowego Warszawy w przyszłości. Wynika to zarówno z wyczerpywania się tradycyjnych regionów źródłowych migrantów, jak też poziomu dzietności w mieście, który pomimo relatywnie wysokich wartości na tle innych miast Polski pozostaje na niskim poziomie (nie zapewnia tzw. prostej zastępowalności pokoleń). Wzrost ludnościowy mógłby nastąpić jedynie w przypadku zdecydowanie silniejszej imigracji, niż ma to miejsce obecnie, zarówno wskutek większego drenażu wewnętrznego (kosztem innych miastw kraju), jak też napływu z zagranicy.
Keywords: prognoza demograficzna, scenariusze rozwoju demograficznego, rozwój demograficzny, polaryzacja społeczno-ekonomiczna, Warszawa
[psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[lukaszsebastiankubiak@gmail.com], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN
[eko@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
Citation
APA: Śleszyński, P., Kubiak, ., & Korcelli-Olejniczak, E. (2020). Prognoza demograficzna dla Warszawy. Przegląd Geograficzny, 92(4), 475-497. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.2
MLA: Śleszyński, Przemysław, et al. "Prognoza demograficzna dla Warszawy". Przegląd Geograficzny, vol. 92, no. 4, 2020, pp. 475-497. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.2
Chicago: Śleszyński, Przemysław, Kubiak, Łukasz, and Korcelli-Olejniczak, Ewa. "Prognoza demograficzna dla Warszawy". Przegląd Geograficzny 92, no. 4 (2020): 475-497. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.2
Harvard: Śleszyński, P., Kubiak, ., & Korcelli-Olejniczak, E. 2020. "Prognoza demograficzna dla Warszawy". Przegląd Geograficzny, vol. 92, no. 4, pp. 475-497. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.2