Jacek Wolski
Artykuły
Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 2, s. 163-186 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Streszczenie
Koncepcja usług ekosystemowych może przyczynić się do poprawy jakości życia w miastach, jednak niezbędne jest wypracowanie standardowych procedur jej operacjonalizacji, aby było możliwie jej wykorzystanie w praktyce. Celem pracy jest zaprezentowanie rozwiązań metodycznych do oceny i mapowania usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej, w tym metod konstrukcji i charakteryzowania wskaźników. Wybrane przykłady obejmują wszystkie trzy sekcje usług ekosystemowych z klasyfikacji CICES: zaopatrzeniowe, regulacyjne i kulturowe, a także trzy najczęściej oceniane aspekty usług: potencjał, wykorzystanie i niezaspokojone zapotrzebowanie. Podstawową jednostką mapowania był miejski obszar funkcjonalny o statusie obszaru metropolitalnego. Przykładowe wskaźniki obliczono dla wszystkich 20 takich obszarów w Polsce: w całości i w podziale na rdzeń oraz otoczenie. Wyniki pokazują, m.in., że najwyższy potencjał do produkcji żywności ma obszar metropolitalny Lublina, a najmniejszy – Katowic. Z kolei wykorzystanie drzew do oczyszczania powietrza jest najwyższe w Bielsko-Białej, a najniższe w Rzeszowie. Natomiast niezaspokojone zapotrzebowanie na rekreację na łonie przyrody jest siedmiokrotnie wyższe w Częstochowie niż w Olsztynie. Znaczne zróżnicowanie wartości wskaźników między poszczególnymi obszarami metropolitalnymi pokazuje, że mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali krajowej może stanowić dużą wartość przy porównywaniu ośrodków miejskich i jakości życia ich mieszkańców, a także przy sporządzaniu strategii rozwoju obszarów miejskich, w tym koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
Słowa kluczowe: usługi ekosystemowe, ekosystemy miejskie, miejskie obszary funkcjonalne, ocena i mapowanie, wskaźniki, Polska
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.solon@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[bodego@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
[m.degor@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Affek, A., Kowalska, A., Regulska, E., Solon, J., Degórska, B., Wolski, J., & Degórski, M. (2023). Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej. Przegląd Geograficzny, 95(2), 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
MLA: Affek, Andrzej, et al. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 2, 2023, pp. 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Chicago: Affek, Andrzej, Kowalska, Anna, Regulska, Edyta, Solon, Jerzy, Degórska, Bożena, Wolski, Jacek, and Degórski, Marek. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny 95, no. 2 (2023): 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Harvard: Affek, A., Kowalska, A., Regulska, E., Solon, J., Degórska, B., Wolski, J., & Degórski, M. 2023. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 2, pp. 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Wykorzystanie zdjęć fitosocjologicznych w najnowszych badaniach środowiska przyrodniczego
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 3, s. 311-339 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
Streszczenie
Dokonano przeglądu najnowszej literatury (321 artykułów naukowych z lat 2010‑2021) pod kątem wykorzystania zdjęć fitosocjologicznych w badaniach środowiska przyrodniczego. Przegląd systematyczny objął artykuły opublikowane w najbardziej renomowanych czasopismach (indeksowanych w bazie Web of Science Core Collection, o punktacji ≥100 według wykazu Ministerstwa Edukacji i Nauki z 2021 r.). Poszukiwano odpowiedzi na pytania: w jakich dziedzinach nauki i praktyki zdjęcia fitosocjologiczne znajdują obecnie zastosowanie, a także do jakich celów oraz w jakich skalach przestrzennych są najczęściej wykorzystywane. Artykuły podzielono na 10 grup tematycznych (m.in. klasyfikacja zbiorowisk roślinnych, zależności między roślinnością i innymi elementami środowiska, wskaźnikowa rola roślinności czy długoterminowe zmiany roślinności). Wyniki wskazują, że najliczniejszą grupę stanowią artykuły, w których zdjęcia fitosocjologiczne były wykorzystywane do określenia warunków siedliskowych wpływających na rozmieszczenie i różnorodność gatunków roślin oraz tworzonych przez nie zbiorowisk, zaś najmniej liczną – opracowania łączące badania przyrodnicze i społeczne. Dominują badania prowadzone w skali lokalnej i regionalnej w danym kraju (241 artykułów) oraz mające charakter transgraniczny (47); mniej powszechne są prace o zasięgu kontynentalnym (19) i globalnym (7). Przeważają opracowania dotyczące Europy.
Słowa kluczowe: przegląd systematyczny, bazy danych fitosocjologicznych, metoda Brauna-Blanqueta, warunki siedliskowe, zbiorowiska roślinne
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[e.roo@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Kowalska, A., Wolski, J., Affek, A., Regulska, E., & Roo-Zielińska, E. (2021). Wykorzystanie zdjęć fitosocjologicznych w najnowszych badaniach środowiska przyrodniczego. Przegląd Geograficzny, 93(3), 311-339. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
MLA: Kowalska, Anna, et al. "Wykorzystanie zdjęć fitosocjologicznych w najnowszych badaniach środowiska przyrodniczego". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, 2021, pp. 311-339. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
Chicago: Kowalska, Anna, Wolski, Jacek, Affek, Andrzej, Regulska, Edyta, and Roo-Zielińska, Ewa. "Wykorzystanie zdjęć fitosocjologicznych w najnowszych badaniach środowiska przyrodniczego". Przegląd Geograficzny 93, no. 3 (2021): 311-339. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
Harvard: Kowalska, A., Wolski, J., Affek, A., Regulska, E., & Roo-Zielińska, E. 2021. "Wykorzystanie zdjęć fitosocjologicznych w najnowszych badaniach środowiska przyrodniczego". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, pp. 311-339. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 295-323 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki wieloaspektowych badań prowadzonych w łęgach jesionowo-wiązowych w dolinie środkowej Wisły. Ich celem była ocena stanu ekosystemów pozbawionych przeszło 50 lat zalewów oraz przygotowanie wytycznych do działań, koniecznych do utrzymania lub odbudowy ich różnorodności oraz prawidłowych funkcji ekologicznych i biologicznych. Szukano odpowiedzi na pytania, które elementy ekosystemów lasów łęgowych zostały najmocniej przekształcone i jakie czynniki na to wpłynęły. Prace były realizowane z wykorzystaniem metodyki monitoringu przyrodniczego, ale zostały rozszerzone o analizy, pozwalające szczegółowo scharakteryzować warunki glebowe, topoklimatyczne i wodne oraz bogactwo gatunkowe wybranych grup bezkręgowców (Hymenoptera: Apidae: Bombus i Haplotaxida: Lumbricidae). Wybrane do badań łęgi reprezentują wielofunkcyjne i bogate gatunkowo ekosystemy, wpływające łagodząco na lokalny klimat, z żyznymi i aktywnymi biologicznie glebami oraz znacznymi zasobami martwego drewna. W części zbiorowisk obserwowano jednak przekształcenia związane z osuszeniem siedliska, rozluźnieniem drzewostanu, zaburzeniami wierzchniej warstwy gleby i runa. Odnotowano znaczący udział gatunków obcych w runie (głównie niecierpka drobnokwiatowego), sporadyczne występowanie gatunków Lumbricidae związanych z terenami wilgotnymi i zalewowymi oraz skład zgrupowania Bombus z przewagą gatunków preferujących siedliska nieleśne. Działania ochronne powinny koncentrować się na zapewnieniu odpowiednich warunków wilgotnościowych oraz przywróceniu naturalnej struktury roślinności.
Słowa kluczowe: roślinność, Bombus, Lambricidae, martwe drewno, pokrywa glebowa, wody gruntowe, topoklimat
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
[boguslawa_kruczkowska@sggw.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[ekolaczk@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[izawiska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[j.bar@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. (2019). Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych. Przegląd Geograficzny, 91(3), 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
MLA: Kowalska, Anna, et al. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Chicago: Kowalska, Anna, Affek, Andrzej, Regulska, Edyta, Wolski, Jacek, Kruczkowska, Bogusława, Kołaczkowska, Ewa, Zawiska, Izabela, and Baranowski, Jarosław. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Harvard: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. 2019. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1