Jerzy Solon
Artykuły
Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 2, s. 163-186 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Streszczenie
Koncepcja usług ekosystemowych może przyczynić się do poprawy jakości życia w miastach, jednak niezbędne jest wypracowanie standardowych procedur jej operacjonalizacji, aby było możliwie jej wykorzystanie w praktyce. Celem pracy jest zaprezentowanie rozwiązań metodycznych do oceny i mapowania usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej, w tym metod konstrukcji i charakteryzowania wskaźników. Wybrane przykłady obejmują wszystkie trzy sekcje usług ekosystemowych z klasyfikacji CICES: zaopatrzeniowe, regulacyjne i kulturowe, a także trzy najczęściej oceniane aspekty usług: potencjał, wykorzystanie i niezaspokojone zapotrzebowanie. Podstawową jednostką mapowania był miejski obszar funkcjonalny o statusie obszaru metropolitalnego. Przykładowe wskaźniki obliczono dla wszystkich 20 takich obszarów w Polsce: w całości i w podziale na rdzeń oraz otoczenie. Wyniki pokazują, m.in., że najwyższy potencjał do produkcji żywności ma obszar metropolitalny Lublina, a najmniejszy – Katowic. Z kolei wykorzystanie drzew do oczyszczania powietrza jest najwyższe w Bielsko-Białej, a najniższe w Rzeszowie. Natomiast niezaspokojone zapotrzebowanie na rekreację na łonie przyrody jest siedmiokrotnie wyższe w Częstochowie niż w Olsztynie. Znaczne zróżnicowanie wartości wskaźników między poszczególnymi obszarami metropolitalnymi pokazuje, że mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali krajowej może stanowić dużą wartość przy porównywaniu ośrodków miejskich i jakości życia ich mieszkańców, a także przy sporządzaniu strategii rozwoju obszarów miejskich, w tym koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
Słowa kluczowe: usługi ekosystemowe, ekosystemy miejskie, miejskie obszary funkcjonalne, ocena i mapowanie, wskaźniki, Polska
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.solon@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[bodego@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[m.degor@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Affek, A., Kowalska, A., Regulska, E., Solon, J., Degórska, B., Wolski, J., & Degórski, M. (2023). Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej. Przegląd Geograficzny, 95(2), 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
MLA: Affek, Andrzej, et al. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 2, 2023, pp. 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Chicago: Affek, Andrzej, Kowalska, Anna, Regulska, Edyta, Solon, Jerzy, Degórska, Bożena, Wolski, Jacek, and Degórski, Marek. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny 95, no. 2 (2023): 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Harvard: Affek, A., Kowalska, A., Regulska, E., Solon, J., Degórska, B., Wolski, J., & Degórski, M. 2023. "Mapowanie i ocena usług ekosystemów miejskich w skali ogólnopolskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 2, pp. 163-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.2.3
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 3, s. 413-443 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.5
Streszczenie
Na podstawie zdjęć fitosocjologicznych z 52 powierzchni stałych w Kampinoskim Parku Narodowym, wykonanych w latach 2001, 2007, 2012 i 2018, określono główne kierunki zmian składu gatunkowego i wskaźników struktury runa. Podobieństwo składu gatunkowego między powierzchniami w latach 2001 i 2018 umożliwiło wyróżnienie czterech grup powierzchni: A – zbiorowiska o różnym stopniu wykształcenia występujące na siedliskach olsowych, B – bory i bory mieszane, C – grądy i zbiorowiska zbliżone oraz D – różne stadia sukcesyjne od zbiorowisk nieleśnych do lasu. Każda z grup charakteryzowała się swoistym zestawem cech zmieniających się w sposób kierunkowy. Ponadto dla każdej z nich inaczej kształtują się zależności korelacyjne między cechami roślinności i cechami gleby, a parametry modeli korelacyjnych mogą być istotnie różne dla różnych lat pomiarowych. Zaobserwowane korelacje między cechami roślinności a poziomem wody mają charakter ogólny, wynikający ze zróżnicowania między grupami zbiorowisk. Nie zaobserwowano natomiast związków między wzrostem poziomu wody a zmianami kierunkowymi cech roślinności ani w ujęciu ogólnym, ani w obrębie grup. Osiemnastoletni okres pomiarowy umożliwia śledzenie krótkoterminowych zmian w fitocenozach, ale jest zbyt krótki, aby stwierdzić występowanie wielkoobszarowych procesów wywołanych regionalnymi lub globalnymi zmianami środowiska, w tym klimatu. Specyfiką metodyczną opracowania było uwzględnienie tylko zmian systematycznych, prowadzących z okresu na okres w tym samym kierunku. Ujęcie bilansowe (różnica między pierwszym i ostatnim pomiarem) wskazuje na zmiany znacznie większej liczby charakterystyk, ale maskuje procesy fluktuacji w okresach dziesięcio- i piętnastoletnich.
Słowa kluczowe: Kampinoski Park Narodowy, powierzchnie stałe, zdjęcie fitosocjologiczne, dynamika roślinności, fluktuacja, regeneracja
[j.solon@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[aotreba@kampinoski-pn.gov.pl], Kampinoski Park Narodowy
[andrzejewska@kampinoski-pn.gov.pl], Kampinoski Park Narodowy
[piotr_zaniewski@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut Nauk Leśnych
Cytowanie
APA: Solon, J., Otręba, A., Andrzejewska, A., & Zaniewski, P. (2021). Zmiany składu gatunkowego i wskaźników struktury zbiorowisk roślinnych w latach 2001‑2018 na wybranych powierzchniach stałych w Kampinoskim Parku Narodowym. Przegląd Geograficzny, 93(3), 413-443. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.5
MLA: Solon, Jerzy, et al. "Zmiany składu gatunkowego i wskaźników struktury zbiorowisk roślinnych w latach 2001‑2018 na wybranych powierzchniach stałych w Kampinoskim Parku Narodowym". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, 2021, pp. 413-443. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.5
Chicago: Solon, Jerzy, Otręba, Anna, Andrzejewska, Anna, and Zaniewski, Piotr T.. "Zmiany składu gatunkowego i wskaźników struktury zbiorowisk roślinnych w latach 2001‑2018 na wybranych powierzchniach stałych w Kampinoskim Parku Narodowym". Przegląd Geograficzny 93, no. 3 (2021): 413-443. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.5
Harvard: Solon, J., Otręba, A., Andrzejewska, A., & Zaniewski, P. 2021. "Zmiany składu gatunkowego i wskaźników struktury zbiorowisk roślinnych w latach 2001‑2018 na wybranych powierzchniach stałych w Kampinoskim Parku Narodowym". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 3, pp. 413-443. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.5
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 349-364 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Streszczenie
W artykule oszacowano w skali lokalnej wpływ zróżnicowania struktury krajobrazu na cechy zgrupowań chrząszczy biegaczowatych (Carabidae), jako grupy systematycznej niezwykle ważnej dla funkcjonowania ekosystemów rolnych. Stanowiska badawcze zlokalizowano w dwóch odmiennych układach pól (pola wielkoobszarowe i kompleksy pól małe) w dwóch jednostkach regionalnych: Pojezierzu Litewskim i Pobrzeżu Koszalińskim. Administracyjnie analizowane obszary należą do gmin: Dubeninki w województwie warmińsko-mazurskim (miejscowości Rogajny i Łoje), Przerośl w województwo podlaskim (Rakówek) i Potęgowo (miejscowości Wieliszewo, Malczkowo, Darżyno i Darżynko) w województwie pomorskim. Dane faunistyczne pochodzą z 12 transektów (po 6 na każdą jednostkę regionalną i po 3 na każdy typ pola). Zastosowano zestaw wskaźników struktury krajobrazu przystosowanych do lokalnej skali badania. Uzyskane wyniki wskazują na związki między strukturą krajobrazu, wyrażoną liczba płatów zbiorowisk roślinnych, różnorodnością roślinności w otoczeniu i obecnością drzew w krajobrazie a różnorodnością gatunkową i liczbą gatunków biegaczowatych. Nie stwierdzono bezpośredniego wpływu typu gleb w obrębie badanego obszaru oraz w jego sąsiedztwie na różnorodność gatunkową biegaczowatych.
Słowa kluczowe: wielkoobszarowa gospodarka rolna, uprawy tradycyjne, użytkowanie ziemi, Polska Północna
[j.solon@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Solon, J., & Regulska, E. (2019). Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych. Przegląd Geograficzny, 91(3), 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
MLA: Solon, Jerzy, and Regulska, Edyta. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Chicago: Solon, Jerzy, and Regulska, Edyta. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Harvard: Solon, J., & Regulska, E. 2019. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3