Filip Duszyński
Artykuły
Skalne grzyby w Polsce i na świecie – terminologia, rozmieszczenie, poglądy na rozwój
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 1, s. 5-30 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.1.1
Streszczenie
Dwudzielne morfologicznie skałki, z szeroką czapą spoczywającą na węższym trzonie, nazywane są skalnymi grzybami. W Polsce i na świecie rozpoznano wiele form tego typu, występujących w zróżnicowanych sytuacjach morfologicznych i różnych typach skał. W niniejszym artykule o charakterze przeglądowym podjęto próbę usystematyzowania dotychczasowej wiedzy na temat skalnych grzybów. Omówiono terminologię funkcjonującą zarówno w piśmiennictwie polskim, jak i anglosaskim, zwracając uwagę na istniejące problemy i nieścisłości w nazewnictwie. Przedstawiono występowanie skalnych grzybów w Polsce i na świecie w zależności od typu skał, w jakich się rozwinęły. Zaproponowano trzy grupy uwarunkowań sprzyjających rozwojowi tych form i dokonano przeglądu dotychczasowych koncepcji tłumaczących mechanizmy rozwoju skalnych grzybów.
Słowa kluczowe: skalne grzyby, ewolucja rzeźby, wietrzenie, geomorfologia strukturalna
[filip.duszynski@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
[piotr.migon@uwr.edu.pl], Institute of Geography and Regional Development University of Wrocław Pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław: Poland
Cytowanie
APA: Duszyński, F., & Migoń, P. (2022). Skalne grzyby w Polsce i na świecie – terminologia, rozmieszczenie, poglądy na rozwój. Przegląd Geograficzny, 94(1), 5-30. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.1.1
MLA: Duszyński, Filip, and Migoń, Piotr. "Skalne grzyby w Polsce i na świecie – terminologia, rozmieszczenie, poglądy na rozwój". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 1, 2022, pp. 5-30. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.1.1
Chicago: Duszyński, Filip, and Migoń, Piotr. "Skalne grzyby w Polsce i na świecie – terminologia, rozmieszczenie, poglądy na rozwój". Przegląd Geograficzny 94, no. 1 (2022): 5-30. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.1.1
Harvard: Duszyński, F., & Migoń, P. 2022. "Skalne grzyby w Polsce i na świecie – terminologia, rozmieszczenie, poglądy na rozwój". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 1, pp. 5-30. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.1.1
Geneza skalnych miast na płaskowyżach piaskowcowych
Przegląd Geograficzny (2018) tom 90, zeszyt 3, s. 379-402 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.3.1
Streszczenie W polskiej i zagranicznej literaturze geomorfologicznej pojawia się niekiedy określenie „skalne miasto”, stosowane zwłaszcza do opisu rzeźby erozyjno-denudacyjnej w skałach piaskowcowych. Termin ten, w Polsce używany między innymi w odniesieniu do zespołów form skalnych w Górach Stołowych, nie został nigdy formalnie zdefiniowany i często jest przytaczany w cudzysłowie, co wskazuje na wątpliwości, czy jest to określenie ścisłe czy potoczne. W artykule została zaproponowana definicja skalnego miasta jako pełnoprawnego terminu naukowego, omówiono także uwarunkowania litologiczno-strukturalne takiego typu rzeźby oraz procesy odpowiedzialne za tworzenie i rozwój skalnych miast.
Słowa kluczowe: geomorfologia strukturalna, rzeźba piaskowcowa, erozja podpowierzchniowa, ruchy masowe
[filip.duszynski@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
[piotr.migon@uwr.edu.pl], Institute of Geography and Regional Development University of Wrocław Pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław: Poland
Cytowanie
APA: Duszyński, F., & Migoń, P. (2018). Geneza skalnych miast na płaskowyżach piaskowcowych. Przegląd Geograficzny, 90(3), 379-402. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.3.1
MLA: Duszyński, Filip, and Migoń, Piotr. "Geneza skalnych miast na płaskowyżach piaskowcowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 3, 2018, pp. 379-402. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.3.1
Chicago: Duszyński, Filip, and Migoń, Piotr. "Geneza skalnych miast na płaskowyżach piaskowcowych". Przegląd Geograficzny 90, no. 3 (2018): 379-402. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.3.1
Harvard: Duszyński, F., & Migoń, P. 2018. "Geneza skalnych miast na płaskowyżach piaskowcowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 3, pp. 379-402. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.3.1
Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych
Przegląd Geograficzny (2018) tom 90, zeszyt 1, s. 7-33 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Streszczenie W artykule omówiono dotychczasowe poglądy na temat mechanizmówi uwarunkowań rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych. Zagadnienie to stanowiło przedmiot zainteresowania badaczy od ponad stu lat. Do niedawna powszechnie przyjmowano koncepcję katastrofalnego rozpadu ścian skalnych poprzez destabilizację przykrawędziowych partii piaskowcowych płaskowyżów. W najnowszych pracach wykazano empiryczne świadectwa powolnego niszczenia na drodze dezintegracji in situ. Procesowi temu przypisuje się obecnie kluczową rolę. Osuwiska w środkowych partiach progów, wędrówka bloków, czy erozja liniowa mają znaczenie lokalne. Pomimo dużego postępu w badaniach ciągle nieznany jest kontekst czasowy procesów odpowiedzialnych za cofanie się progów Gór Stołowych.
Słowa kluczowe: Góry Stołowe, progi morfologiczne, procesy rzeźbotwórcze, historia badań
[filip.duszynski@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
Cytowanie
APA: Duszyński, F. (2018). Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych. Przegląd Geograficzny, 90(1), 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
MLA: Duszyński, Filip. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Chicago: Duszyński, Filip. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Harvard: Duszyński, F. 2018. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Zapis zanieczyszczenia powietrza w przyrostach rocznych drzew
Przegląd Geograficzny (2014) tom 86, zeszyt 3, s. 317-338 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.3.2
Streszczenie Problem negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na drzewa został szerzej rozpoznany już ponad sto lat temu, jednak dopiero od lat 1970. w badaniach zaczęto stosować metodę dendrochronologiczną. Dowiedziono, że szkodliwe substancje chemiczne, takie jak dwutlenek siarki czy tlenki azotu, powodują zaburzenie procesów fizjologicznych roślin drzewiastych, co skutkuje spowolnieniem bądź zupełnym zahamowaniem ich wzrostu. Zjawisko to doskonale zapisane jest w postaci redukcji przyrostów rocznych drzew. Dzięki temu można określać zarówno czas, w którym na środowisko przyrodnicze negatywnie oddziaływał przemysł, jak i siłę tego oddziaływania. Na świecie przeprowadzono wiele studiów dendrochronologicznego zapisu zmian jakości powietrza związanych z funkcjonowaniem lokalnych źródeł emisji zanieczyszczeń i z pogorszonym stanem aerosanitarnym na rozległym obszarze. Stosowano różne techniki analityczne: od wizualnej oceny przebiegu krzywych chronologii, przez porównanie chronologii stanowiskowych z referencyjną, po budowanie modeli regresji. Szerokość przyrostów rocznych jest dobrym bioindykatorem i powinna znaleźć szerokie zastosowanie w monitoringu środowiska.
Słowa kluczowe: dendrochronologia, zanieczyszczenie powietrza, bioindykacja powietrza
[filip.duszynski@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
Cytowanie
APA: Duszyński, F. (2014). Zapis zanieczyszczenia powietrza w przyrostach rocznych drzew. Przegląd Geograficzny, 86(3), 317-338. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.3.2
MLA: Duszyński, Filip. "Zapis zanieczyszczenia powietrza w przyrostach rocznych drzew". Przegląd Geograficzny, vol. 86, no. 3, 2014, pp. 317-338. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.3.2
Chicago: Duszyński, Filip. "Zapis zanieczyszczenia powietrza w przyrostach rocznych drzew". Przegląd Geograficzny 86, no. 3 (2014): 317-338. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.3.2
Harvard: Duszyński, F. 2014. "Zapis zanieczyszczenia powietrza w przyrostach rocznych drzew". Przegląd Geograficzny, vol. 86, no. 3, pp. 317-338. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.3.2