Przegląd Geograficzny (2016) tom 88, zeszyt 1

Abstract:

W artykule przedstawiono wyniki prac nad hipotezą o występowaniu wieloletniej zmarzliny w okołoszczytowej okolicy Babiej Góry. W badanym obszarze wykonano trzy profile inwersyjnego obrazowania oporności, których maksymalna głębokość interpretacji sięga do około 90 m pod powierzchnię gruntu. Uzyskane wyniki nie potwierdzają jednoznacznie występowania permafrostu w badanym terenie, natomiast dobrze ukazują budowę geologiczną szczytowych partii Babiej Góry.

Keywords: permafrost, Babia Góra, inwersyjne obrazowanie oporności

Abstract: Opracowanie zawiera analizę i ocenę krzywych sumowych i zmienności terminów połowy odpływu (TPOj) wykonaną dla 14 zlewni z obszaru środkowej Polski. Biorąc pod uwagę ustroje wybranych rzek, ich przepływy charakterystyczne, jak też fizycznogeograficzne uwarunkowania odpływu, wybrana grupa zlewni nadaje się do zbadania rodzaju oraz oceny ilości i jakości informacji hydrologicznej zawartej w analizowanych charakterystykach. Do badań wykorzystano serie codziennych przepływów rzek pochodzące z drugiej połowy XX wieku. Obliczono przeciętne, względne krzywe sumowe odpływu dla poszczególnych zlewni oraz krzywą sumową o charakterze krzywej regionalnej. Uchwycono związek między kształtem i liczbą punktów przegięcia krzywej a ustrojem rzeki. Terminy połowy odpływu dla poszczególnych zlewni i lat uzyskano metodą zaproponowaną w pracy A. Bartnika i P. Jokiela (2005). Zbadano rozkłady TPOj , wartości średnie, zmienność wieloletnią i zróżnicowanie przestrzenne. Dokonano analizy ekstremów posługując się odpowiednio dobranymi kwantylami rozkładu. Stwierdzono kilka prawidłowości w zróżnicowaniu przestrzennym TPOj oraz jego zmienności wieloletniej. Udokumentowano fakt, że w świetle stosowanej miary, w drugiej połowie XX w. sezonowa struktura odpływu rzecznego cechowała się pogodowo uwarunkowanymi fluktuacjami, bez trwałej tendencji wieloletniej. W świetle przeprowadzonych analiz, termin połowy odpływu może być prostą miarą, szybko wskazującą na klimatycznie lub antropogenicznie uwarunkowane zmiany sezonowej struktury odpływu.

Keywords: odpływ rzeczny, krzywa sumowa, termin połowy odpływu, środkowa Polska

Abstract:

Celem niniejszej pracy było określenie wieloletniej i przestrzennej zmienności dat rozpoczęcia i zakończenia okresu wegetacyjnego oraz jego długości w Polsce. Wykorzystano dane dotyczące średniej miesięcznej temperatury powietrza dla lat 1971-2010, które pozyskano ze zbiorów IMGW-PIB. Okres wegetacyjny zdefiniowano jako okres ze średnią dobową temperaturą powietrza 5°C. Do wyznaczenia terminów rozpoczęcia i zakończenia powyższego okresu wykorzystano wzory matematyczne zaproponowane przez R. Gumińskiego (1948). Stwierdzono coraz wcześniejsze występowanie pierwszego dnia okresu wegetacyjnego oraz coraz późniejsze – ostatniego dnia tego okresu. Największe zmiany daty rozpoczęcia wystąpiły w Łebie (4,7 dni/10 lat) oraz Suwałkach (4 dni/10 lat). Na 5 z 15 stacjach zmiany były istotne statystycznie. Największe opóźnienie daty zakończenia okresu wegetacyjnego miało miejsce w Łebie (3,8 dni/10 lat) oraz Rzeszowie (3,6 dni/10 lat). W 8 z 15 stacji powyższe zmiany były istotne statystycznie. Średnia długość okresu wegetacyjnego wahała się od 200 dni w Suwałkach do 237 dni we Wrocławiu. Na 11 stacjach odnotowano istotny statystycznie wzrost długości okresu wegetacyjnego (od 3,9 do 8,5 dni). Powyższe wydłużenie spowodowane było w większym stopniu zmianą daty końca niż daty początku okresu wegetacyjnego.

Keywords: początek okresu wegetacyjnego, koniec okresu wegetacyjnego, długość okresu wegetacyjnego, metoda Gumińskiego, Polska

Arkadiusz Marek Tomczyk, Adam Mickiewicz University Institute of Physical Geography and Environmental Planning Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań: Poland

Abstract: W pracy dokonano oceny zróżnicowania przestrzennego warunków biometeorologicznych w Toruniu i w jego strefie podmiejskiej w 2012 r. Wykorzystano dane meteorologiczne z 10 stacji automatycznych zlokalizowanych w różnych typach pokrycia i użytkowania terenu. Do analizy użyto danych o rozdzielczości godzinnej następujących elementów meteorologicznych: temperatury powietrza (°C), promieniowania całkowitego (W·m–2), wilgotności względnej powietrza (%) i prędkości wiatru (m·s–1). Na ich podstawie obliczono następujące wskaźniki biometeorologiczne: uniwersalny wskaźnik obciążeń cieplnych (UTCI), temperaturę odczuwaną fizjologicznie (PST), przewidywaną termoizolacyjność odzieży (Iclp) oraz wskaźnik stresu termofizjologicznego (PhS). Największe różnice warunków biometeorologicznych stwierdzono między centrum Torunia (punkt LO1 położony na terenie średniowiecznej starówki) i terenem podmiejskim (punkt KON na obszarze użytkowanym rolniczo w Koniczynce). W przebiegu rocznym największe różnice między tymi dwoma stanowiskami (LO1-KON) występowały dla: UTCI w styczniu (13,6°C), PST w styczniu (4,7°C), Iclp (dla człowieka przy umiarkowanym wysiłku fizycznym) w styczniu i lutym (–0,4 clo) oraz PhS w styczniu (–1,3). Informacje o warunkach biometeorologicznych Torunia i jego strefy podmiejskiej są ważne dla jego mieszkańców oraz turystów.

Keywords: bioklimat miast, organizm człowieka, wskaźniki biometeorologiczne, Toruń, Koniczynka

Joanna Uscka-Kowalkowska, Department of Climatology, Nicolaus Copernicus University, Gagarina 9, 87-100 Toruń, Poland
Rajmund Przybylak, Department of Climatology, Nicolaus Copernicus University, Gagarina 9, 87-100 Toruń, Poland

Abstract: W pracy przedstawia się kontrastowość warunków biotermicznych wynikającą ze zmiany miejsca pobytu wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku, w miesiącach ciepłej połowy roku (IV-IX). Kontrastowość warunków bioklimatycznych obliczono za pomocą wskaźnika BCI, poprzez który można określić wielkość stresu aklimatyzacyjnego. Najczęściej notowano kontrastowość bardzo małą (83%) pomiędzy stacjami. Kontrastowość mała występowała przeciętnie z częstością 14,4%, umiarkowana – 2,4%, a duża pojawiała się sporadycznie. Wykazano, że w przypadku podróży ze Świnoujścia do Ustki, Gdańska czy Helu, jak również z Gdańska na Hel należy liczyć się z wystąpieniem raczej warunków wychładzających organizm, a w przypadku podróży z Ustki do Gdańska bądź na Hel – warunków ocieplających. W ciągu doby największe kontrasty bioklimatyczne pomiędzy wymienionymi parami stacji najwyraźniej zaznaczały się o godzinie 12.00 i 15.00.

Keywords: bioklimat, wybrzeże, wskaźnik BCI, zmienność, stres bioklimatyczny

Agnieszka Mąkosza [agnieszka.makosza@zut.edu.pl]
Jadwiga Nidzgorska-Lencewicz, West Pomeranian University of Technology Department of Meteorology and Climatology Papieża Pawła VI 3A, 71-459 Szczecin: Poland