Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3
Artykuły
Seasonal Variations in Melatonin Secretory Rhythms in High-, Middle-, and Low-Latitude Regions
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 225-235 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.1
Streszczenie
This study aims to measure the daily melatonin secretory rhythms of people living in high-, mid-, and low-latitude regions characterised by different day lengths and global solar-radiation conditions. In Poland, a high-latitude region, the amount of melatonin secretion is greater, with secretion occurring earlier (exemplifying phase advance). On the other hand, in Vietnam, a low-latitude region, the level is lower and occurs later (phase delay). Japan, a mid-latitude region, shows behaviour intermediate between these two. Melatonin secretory rhythm in Vietnam is closely related to Day length and Global Solar Radiation, though no such relationship is observed in Poland or Japan, making it necessary for other factors to be considered. The results of this study have important implications considering the impacts of light pollution and lighting-related conditions of modern life.
Słowa kluczowe: melatonin, chronobiology, circadian rhythm, seasonality, lighting conditions, latitude.
[morita@fwu.ac.jp], Fukuoka Women’s University, Faculty of Human Environmental Science; Kyoto University, Graduate School of Medicine
[k.blaz@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Morita, T., & Błażejczyk, K. (2023). Seasonal Variations in Melatonin Secretory Rhythms in High-, Middle-, and Low-Latitude Regions. Przegląd Geograficzny, 95(3), 225-235. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.1
MLA: Morita, Takeshi, and Błażejczyk, Krzysztof. "Seasonal Variations in Melatonin Secretory Rhythms in High-, Middle-, and Low-Latitude Regions". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 225-235. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.1
Chicago: Morita, Takeshi, and Błażejczyk, Krzysztof. "Seasonal Variations in Melatonin Secretory Rhythms in High-, Middle-, and Low-Latitude Regions". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 225-235. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.1
Harvard: Morita, T., & Błażejczyk, K. 2023. "Seasonal Variations in Melatonin Secretory Rhythms in High-, Middle-, and Low-Latitude Regions". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 225-235. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.1
The impact of urbanisation on local climate: a case study from Palmas, Brazil
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 237-254 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.2
Streszczenie
The relationship between growing rates of urbanisation and city warming has been evaluated in a very large number of urban climate studies. The work detailed here has focused on remote-sensing data, looking at changes in urbanisation over time in one of the newest cities in Brazil, i.e. Palmas in the northern region of the country, which serves as capital city of Tocantins. The youngest state in Brazil, Tocantins was only founded in 1988, with the construction of Palmas as capital commencing in 1989. Measured meteorological data were used to assess local climate changes in typical years, whereas urbanisation levels, generated for stepwise increments of 10 years, were obtained from the identification of vegetated and built-up classes in satellite imagery. Results suggest that changes in local climate were not always related to ongoing urbanisation in Palmas. Equally, despite promising changes in patterns of distribution of vegetation in given areas of Palmas over time – with an increase in high NDVI levels in 2021 that would potentially ameliorate local climate – thermal benefits did not prove to be detectable at the reference meteorological station.
Słowa kluczowe: urban climate, urbanization, remote sensing, historical air temperature, Brazil
[ekruger@utfpr.edu.br], Universidade Tecnológica Federal do Paraná
, Universidade Federal de Rondônia
, Instituto Federal de Rondônia (IFRO)
, Instituto Federal de Rondônia (IFRO)
Cytowanie
APA: Krüger, E., Gobo, J., Tejas, G., & De Souza, R. (2023). The impact of urbanisation on local climate: a case study from Palmas, Brazil. Przegląd Geograficzny, 95(3), 237-254. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.2
MLA: Krüger, Eduardo, et al. "The impact of urbanisation on local climate: a case study from Palmas, Brazil". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 237-254. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.2
Chicago: Krüger, Eduardo, Gobo, João, Tejas, Graziela, and De Souza, Reginaldo. "The impact of urbanisation on local climate: a case study from Palmas, Brazil". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 237-254. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.2
Harvard: Krüger, E., Gobo, J., Tejas, G., & De Souza, R. 2023. "The impact of urbanisation on local climate: a case study from Palmas, Brazil". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 237-254. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.2
Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 255-269 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.3
Streszczenie
W pracy scharakteryzowano obciążenia cieplne człowieka w trzech najgorętszych miesiącach, które wystąpiły w Krakowie na początku XXI w., a mianowicie w lipcu 2006 r., sierpniu 2015 r. i czerwcu 2019 r. Podstawę badań stanowiły wartości wskaźnika UTCI obliczone na bazie czterech elementów meteorologicznych z trzech terminów obserwacji w ciągu doby (6, 12 i 18 UTC). Jako okres referencyjny przyjęto ostatnie trzydziestolecie 1991‑2020. W opracowaniu wykorzystano także kalendarz typów cyrkulacji i mas powietrznych nad południową Polską (Niedźwiedź, 1981, 2023).
Na postawie średnich wartości charakterystyk termicznych, jak i wskaźnika UTCI, wykazano, że warunki odczuwalne w 3 niezwykle ciepłych miesiącach były podobne. Ogólnie dni ze stresem ciepła (o 12 UTC) było rekordowo dużo: od 70% w sierpniu 2015 r. do 84% w czerwcu 2019 r. Przebieg obciążeń z dnia na dzień był nieco odmienny. Potwierdziło się, zgodnie z dotychczasową wiedzą, że o nasileniu gorąca zadecydowały zarówno charakter cyrkulacji, jak i kierunek adwekcji i typ masy powietrznej. Podczas niezwykle ciepłych miesięcy w dniach z najsilniejszym stresem ciepła przeważała cyrkulacja antycyklonalna z sektora południowego (Sa i SWa), sprowadzająca gorące masy powietrza zwrotnikowego.
Słowa kluczowe: UTCI, stres ciepła, niezwykle ciepły miesiąc, cyrkulacja atmosferyczna, masa powietrzna, Kraków
[r.twardosz@uj.edu.pl], Faculty of Geography and Geology Jagiellonian University Gronostajowa str. 7, 30-387 Kraków: Poland
Cytowanie
APA: Twardosz, R. (2023). Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie. Przegląd Geograficzny, 95(3), 255-269. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.3
MLA: Twardosz, Robert. "Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 255-269. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.3
Chicago: Twardosz, Robert. "Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 255-269. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.3
Harvard: Twardosz, R. 2023. "Obciążenia cieplne człowieka podczas niezwykle ciepłych miesięcy letnich w Krakowie". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 255-269. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.3
Niepewność pomiarów średniej temperatury promieniowania za pomocą termometrów kulistych
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 271-290 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.4
Streszczenie
W analizie bilansu cieplnego człowieka największym problemem jest określenie ilości promieniowania pochłoniętego przez człowieka. Dlatego też w badaniach komfortu cieplnego stosuje się uproszczenia i jako miarę termicznego wymiaru pola promieniowania wokół człowieka stosuje się koncepcję średniej temperatury promieniowania – Mrt (Mean radiant temperature), która traktuje łącznie wszystkie strumienie promieniowania długo- i krótkofalowego, na które eksponowane jest ludzkie ciało. Na terenach zurbanizowanych do określenia wartości Mrt sugeruje się prowadzenie bezpośrednich pomiarów tego parametru. Najczęściej wykorzystuje się do tego termometr kulisty – z uwagi na prostotę jego konstrukcji, niski koszt oraz łatwość użytkowania. Celem pracy jest zweryfikowanie przydatności termometrów kulistych do pomiarów Mrt, określenie zależności ich wskazań od wartości parametrów meteorologicznych oraz ustalenie wpływ sposobu oszacowania Mrt na wartości wskaźnika UTCI (Universal Thermal Climate Index). Do wyznaczenia Mrt użyto trzech termometrów kulistych: jeden standardowy 15-centymetrowy (SGT) oraz dwa 4-centymetrowe akrylowe (AGT) własnej konstrukcji. Badania wykonano na terenach otwartych oraz w cieniu drzew. Typ zastosowanego instrumentu pomiarowego istotnie wpływa na wielkość Mrt w warunkach silnego usłonecznienia – najwyższe wartości Mrt uzyskano za pomocą SGT, a najniższe przy pomocy szarego AGT. W cieniu wszystkie typy przyrządów wskazywały zbliżone do siebie wartości. Błąd oszacowania UTCI w efekcie niepewności wyznaczonych wartości Mrt za pomocą różnych termometrów kulistych, odpowiada jednej kategorii stresu termicznego w warunkach radiacyjnych, natomiast w cieniu jest zaniedbywalny.
Słowa kluczowe: termometr kulisty, średnia temperatura promieniowania, UTCI
[klindner@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.bar@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Lindner-Cendrowska, K., & Baranowski, J. (2023). Niepewność pomiarów średniej temperatury promieniowania za pomocą termometrów kulistych. Przegląd Geograficzny, 95(3), 271-290. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.4
MLA: Lindner-Cendrowska, Katarzyna, and Baranowski, Jarosław. "Niepewność pomiarów średniej temperatury promieniowania za pomocą termometrów kulistych". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 271-290. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.4
Chicago: Lindner-Cendrowska, Katarzyna, and Baranowski, Jarosław. "Niepewność pomiarów średniej temperatury promieniowania za pomocą termometrów kulistych". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 271-290. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.4
Harvard: Lindner-Cendrowska, K., & Baranowski, J. 2023. "Niepewność pomiarów średniej temperatury promieniowania za pomocą termometrów kulistych". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 271-290. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.4
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 291-311 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.5
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki pomiarów dochodzącego do powierzchni Ziemi promieniowania fotosyntetycznie czynnego (PAR) prowadzonych w latach 2013‑2021 na stacji w Kopytkowie zlokalizowanej w środkowym basenie Biebrzy na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego (53°35’30,8” N, 22°53’32,4” E). Wartości promieniowania PAR wyrażono w postaci gęstości strumienia fotonów fotosyntetycznie czynnych (PPFD). Analizę przeprowadzono dla wartości 5‑minutowych i sum dobowych. Przedstawiono podstawowe charakterystyki PAR w cyklu rocznym i dobowym. Szczególną uwagę zwrócono na relacje pomiędzy promieniowaniem PAR w dni pogodne a jego wartością na górnej granicy atmosfery. Ze względu na ograniczoną dostępność danych pomiarowych dotyczących PAR zaproponowano proste parametryzacje tego elementu. Uwzględniono trzy rodzaje modeli: parametryzacje bazujące na wartościach całkowitego promieniowania słonecznego, parametryzacje dla bezchmurnego nieba z wysokością Słońca jako parametrem wejściowym oraz ich rozwinięcie do parametryzacji sum dobowych w dowolnych warunkach pogodowych wykorzystujące dobową amplitudę temperatury jako zmienną wejściową.
Słowa kluczowe: promieniowanie fotosyntetycznie czynne, parametryzacje PAR, Biebrzański Park Narodowy, środkowy basen Biebrzy
[krzysztof.fortuniak@geo.uni.lodz.pl], Uniwersytet Łódzki, Instytut Klimatologii i Hydrologii
[jan.gorowski@edu.uni.lodz.pl], Uniwersytet Łódzki, Szkoła Doktorska Nauk Ścisłych i Przyrodniczych
[mariusz.siedlecki@geo.uni.lodz.pl], Uniwersytet Łódzki, Instytut Klimatologii i Hydrologii
[wlodzimierz.pawlak@geo.uni.lodz.pl], Uniwersytet Łódzki, Instytut Klimatologii i Hydrologii
Cytowanie
APA: Fortuniak, K., Górowski, J., Siedlecki, M., & Pawlak, W. (2023). Cechy charakterystyczne i parametryzacje dochodzącego promieniowania fotosyntetycznie czynnego w środkowym basenie Biebrzy. Przegląd Geograficzny, 95(3), 291-311. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.5
MLA: Fortuniak, Krzysztof, et al. "Cechy charakterystyczne i parametryzacje dochodzącego promieniowania fotosyntetycznie czynnego w środkowym basenie Biebrzy". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 291-311. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.5
Chicago: Fortuniak, Krzysztof, Górowski, Jan, Siedlecki, Mariusz, and Pawlak, Włodzimierz. "Cechy charakterystyczne i parametryzacje dochodzącego promieniowania fotosyntetycznie czynnego w środkowym basenie Biebrzy". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 291-311. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.5
Harvard: Fortuniak, K., Górowski, J., Siedlecki, M., & Pawlak, W. 2023. "Cechy charakterystyczne i parametryzacje dochodzącego promieniowania fotosyntetycznie czynnego w środkowym basenie Biebrzy". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 291-311. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.5
Ogólna charakterystyka termiczna doliny Wisły w obszarze Warszawy
Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 3, s. 313-334 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.6
Streszczenie
Rzeki przepływające przez miasta i ich doliny pełnią wiele funkcji przyrodniczych, w tym szczególną rolę w melioracji klimatu miasta. Dolina Wisły w Warszawie jest głównym i najbardziej efektywnym obszarem przewietrzania i regeneracji powietrza w mieście, pomimo tego niewiele wiadomo o warunkach termicznych w niej panujących. W celu ich poznania od 2016 r. rozpoczęto ich monitoring w 3 punktach: na południu i w części śródmiejskiej na lewym brzegu oraz na północy na prawym brzegu rzeki. W artykule przeanalizowano 10-minutowe dane z 6 lat (2017-2022) z punktów w dolinie, które porównano z warunkami na stacji w ścisłym centrum miasta i na jego obrzeżach. Przedstawiono wstępną charakterystykę termiczną doliny: wartości średnie, dni termicznie charakterystyczne, częstość różnic temperatury minimalnej oraz wartości 10-minutowych między centrum miasta (Hoża) a pozostałymi stacjami w przedziałach wartości, przykładowe przebiegi temperatury latem i zimą. Omówiono zjawisko „cold spotów”, którego częstość w najbliższym sąsiedztwie Wisły miejscami przewyższała 88% analizowanych obrazów termalnych. Wykazano różnice reżimu termicznego w dolinie, zależne od lokalizacji i najbliższego sąsiedztwa punktu. Wraz z rosnącą gęstością zabudowy i spadkiem udziału terenów biologicznie czynnych maleje średnia amplituda dobowa temperatury powietrza. Północna i południowa część doliny na odcinku warszawskim cechują się podobnymi warunkami termicznymi, zaś część śródmiejska wyraźnie od nich odbiega. Jest znacznie cieplejsza, ale równocześnie notuje się tu znacznie częściej zjawisko „cold spotu”.
Słowa kluczowe: rzeka Wisła, monitoring temperatury, reżim termiczny, kontrasty termiczne, „cold spot”
[mkuchcik@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[czarnecka@twarda.pan.pl]
Cytowanie
APA: Kuchcik, M., & Czarnecka, K. (2023). Ogólna charakterystyka termiczna doliny Wisły w obszarze Warszawy. Przegląd Geograficzny, 95(3), 313-334. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.6
MLA: Kuchcik, Magdalena, and Czarnecka, Kaja. "Ogólna charakterystyka termiczna doliny Wisły w obszarze Warszawy". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, 2023, pp. 313-334. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.6
Chicago: Kuchcik, Magdalena, and Czarnecka, Kaja. "Ogólna charakterystyka termiczna doliny Wisły w obszarze Warszawy". Przegląd Geograficzny 95, no. 3 (2023): 313-334. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.6
Harvard: Kuchcik, M., & Czarnecka, K. 2023. "Ogólna charakterystyka termiczna doliny Wisły w obszarze Warszawy". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 3, pp. 313-334. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.3.6