Przegląd Geograficzny (2025) tom 97, zeszyt 2

Streszczenie

he aim of this paper is to analyse the annual and long-term variability in the occurrence of these clouds in the Silesian Upland (on the example of Katowice) as well as to indicate its causes related to atmospheric circulation. The source material comes from the IMGW-PIB. The paper uses data on mid-level cloud cover in Katowice in the years 1971-2020. Altocumulus lenticularis (Ac len) clouds, coded C_M = 4, were analysed for eight time points a day (every 3 hours) during the study period. The study also used data on air masses, weather fronts, and types of atmospheric circulation based on the Calendar of atmospheric circulation types for southern Poland compiled by Niedźwiedź (2024). Most occurrences of Ac len were observed in autumn, and least in summer. The highest average number of days and number of cases of Ac len were recorded in October and November, while the lowest in April. In terms of the diurnal distribution, these clouds occurred most frequently between 6:00 and 15:00 UTC. Based on a 50-year dataset, a statistically significant decreasing trends for both number of cases and number of days were found for this type of cloud cover (-2.7 days per 10 years). The maximum number of occurrences was found in 1975, and the minimum in 2016. The highest conditional probability of occurrence of a lenticular cloud in Upper Silesia was found for advection of air masses from the south and southwest in cyclonic pressure systems (>25%) and for advection of a warm polar maritime air mass over southern Poland (20%)

Słowa kluczowe: cloudiness, Altocumulus lenticularis, atmospheric circulation, Silesian Upland

Patryk Sikora [patryk.sikora@o365.us.edu.pl], University of Silesia in Katowice, Faculty of Natural Sciences
Małgorzata Falarz [malgorzata.falarz@us.edu.pl], University of Silesia in Katowice, Faculty of Natural Sciences

Cytowanie

APA: Sikora, P., & Falarz, M. (2025). Long-term variability of Altocumulus lenticularis clouds in Katowice and atmospheric circulation conditions. Przegląd Geograficzny, 97(2), 149-163. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.2
MLA: Sikora, Patryk, and Falarz, Małgorzata. "Long-term variability of Altocumulus lenticularis clouds in Katowice and atmospheric circulation conditions". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 149-163. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.2
Chicago: Sikora, Patryk, and Falarz, Małgorzata. "Long-term variability of Altocumulus lenticularis clouds in Katowice and atmospheric circulation conditions". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 149-163. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.2
Harvard: Sikora, P., & Falarz, M. 2025. "Long-term variability of Altocumulus lenticularis clouds in Katowice and atmospheric circulation conditions". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 149-163. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.2

Streszczenie

Małe miasta są miejscem różnorodnych zjawisk i procesów, które stanowią wyzwania dla ich współczesnego i przyszłego rozwoju. Są to m.in. zwiększające się wydatki na pomoc społeczną, problemy na rynku pracy, wzrost popytu na energię i odchodzenie od konwencjonalnych źródeł energii, niedobory wody pitnej czy też ekstremalne zjawiska pogodowe. Autorzy opracowania podjęli się rozpoznania opinii i oczekiwań władz małych miast na temat wyżej wymienionych zagadnień. Podstawowym narzędziem badawczym była ankieta, którą skierowano do przedstawicieli kierownictwa urzędów małych miast. Uzyskano odpowiedź z 231 ośrodków (32% wszystkich małych miast w roku bazowym). Miasta następnie podzielono na kategorie według trzech kryteriów uwzgledniających strukturę ekonomiczną, lokalizację i hierarchię administracyjną. Taki zabieg pozwolił rozpoznać różnice w opiniach przedstawicieli władz miejskich wynikające z cech reprezentowanych przez nich ośrodków oraz wskazać trendy stanowiące najważniejsze wyzwania rozwojowe w poszczególnych kategoriach jednostek w perspektywie 2040 r. Trendy podzielono na trzy zasadnicze grupy: społeczne, gospodarcze i środowiskowe. W zbiorze zaproponowanych 26 trendów można wyodrębnić takie, które uzyskały podobne opinie wśród zdecydowanej większości badanych osób. Zaobserwowano też, pomiędzy którymi kategoriami miast występowały największe różnice w opiniach ich przedstawicieli.

Słowa kluczowe: małe miasta, wyzwania rozwojowe, samorząd lokalny, rozwój lokalny

Jerzy Bański [jbanski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Damian Mazurek [d.mazurek@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Anna Grzelak [a.grzelak@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN

Cytowanie

APA: Bański, J., Mazurek, D., & Grzelak, A. (2025). Trendy rozwojowe małych miast w opinii przedstawicieli władz lokalnych. Przegląd Geograficzny, 97(2), 165-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.3
MLA: Bański, Jerzy, et al. "Trendy rozwojowe małych miast w opinii przedstawicieli władz lokalnych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 165-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.3
Chicago: Bański, Jerzy, Mazurek, Damian, and Grzelak, Anna. "Trendy rozwojowe małych miast w opinii przedstawicieli władz lokalnych". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 165-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.3
Harvard: Bański, J., Mazurek, D., & Grzelak, A. 2025. "Trendy rozwojowe małych miast w opinii przedstawicieli władz lokalnych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 165-186. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.3

Streszczenie

Geografia finansów jest dynamicznie rozwijającą się subdyscypliną geografii ekonomicznej, koncentrującą się na analizie przestrzennych aspektów współczesnych procesów finansowych. Celem artykułu jest charakterystyka wybranych ram teoretycznych geografii finansów, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji finansjalizacji, globalnych sieci finansowych, łańcuchów finansowych oraz globalnych centrów finansowych. Na podstawie przeglądu literatury w artykule przedstawiono główne założenia i obszary zastosowań tych teorii, a także ich znaczenie z zastosowaniem analizy bibliometrycznej. W pracy wykazano, że poszczególne podejścia teoretyczne różnią się skalą analizy – od globalnych przepływów kapitału po lokalne konsekwencje finansjalizacji – jednak pełne zrozumienie współczesnych procesów finansowych wymaga integracji tych poziomów. W artykule zwrócono również uwagę na lukę badawczą wynikającą z braku kompleksowego opracowania teoretycznych podstaw geografii finansów – zwłaszcza w literaturze polskojęzycznej. Prezentowane w opracowaniu koncepcje i teorie mogą stanowić punkt wyjścia do dalszych badań nad przestrzennymi wymiarami procesów finansowych.

Słowa kluczowe: geografia finansów, łańcuchy finansowe, finansjalizacja, globalne centra finansowe, globalna sieć finansowa

Paweł Węgrzyn [pwegrz@sgh.waw.pl], Szkoła Główna Handlowa, Katedra Geografii Ekonomicznej

Cytowanie

APA: Węgrzyn, P. (2025). Od finansjalizacji do globalnych sieci finansowych – teoretyczne podstawy geografii finansów. Przegląd Geograficzny, 97(2), 187-208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.4
MLA: Węgrzyn, Paweł. "Od finansjalizacji do globalnych sieci finansowych – teoretyczne podstawy geografii finansów". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 187-208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.4
Chicago: Węgrzyn, Paweł. "Od finansjalizacji do globalnych sieci finansowych – teoretyczne podstawy geografii finansów". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 187-208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.4
Harvard: Węgrzyn, P. 2025. "Od finansjalizacji do globalnych sieci finansowych – teoretyczne podstawy geografii finansów". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 187-208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.4

Streszczenie

W artykule przedstawiono wyniki badań nad dostępnością do usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych w opinii seniorów, tj. osób w wieku 60+. Źródłem danych dotyczących częstotliwości korzystania z ww. usług oraz oceny organizacyjnego wymiaru dostępności jest reprezentatywne badanie przeprowadzone metodą CATI na grupie 900 mieszkańców Polski w 10 typach funkcjonalnych gmin. Badanie wykazało, że częstotliwość korzystania z usług medycznych zależy od miejsca zamieszkania tj. od typu funkcjonalnego gminy (większa częstotliwość na obszarach centralnych, mniejsza na peryferyjnych). Na częstotliwość wpływa również poziom centralizacji danej usługi. Usługi medyczne, z których korzystają seniorzy, najczęściej zlokalizowane są w gminie zamieszkania. Z usług kulturalnych seniorzy korzystają rzadko, a prawie wcale z usług sportowo-rekreacyjnych. Respondenci pozytywnie ocenili organizacyjny wymiar dostępności do usług medycznych, najwyżej – do tych funkcjonujących na zasadach rynkowych (np. apteki) – a najgorzej oceniono dostępność do lekarzy POZ innych niż lekarze pierwszego kontaktu.

Słowa kluczowe: dostępność do usług, percepcja dostępności, seniorzy, wykluczenie społeczne, Polska

Rafał Wiśniewski [rafwis@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN

Cytowanie

APA: Wiśniewski, R. (2025). Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych. Przegląd Geograficzny, 97(2), 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
MLA: Wiśniewski, Rafał. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Chicago: Wiśniewski, Rafał. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5
Harvard: Wiśniewski, R. 2025. "Aktywność seniorów w zakresie korzystania z usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno-sportowych". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 209-226. https://doi.org/10.7163/PrzG.2025.2.5

Streszczenie

Stale powiększająca się polska literatura geograficzno-polityczna, nadal uboga jest w opracowania traktujące o granicach państwa, w szczególności zaś omawiające samo funkcjonowanie granic jako bariery, sposoby jej oznakowania oraz formy ochrony i obrony. Zaledwie kilka pozycji historycznych omawiało dzieje formacji granicznych, szczegółowiej traktując działalność Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) na wschodnich granicach międzywojennej Polski.

Należy zatem z uwagą odnotować ukazanie się książki Bogusława A. Tomaszewskiego, badacza polskich formacji granicznych i oznakowania granic, związanego ze Stowarzyszeniem Weteranów Polskich Formacji Granicznych, która jest bardzo obszerną, nadzwyczaj szczegółową monografią, bogato ilustrowaną archiwalnymi zdjęciami, mapami fragmentów granic, schematami ich podziału na sekcje, rysunkami technicznymi prezentującymi zróżnicowane oznakowanie granic, w odniesieniu do wszystkich granic Polski międzywojennej.

Książka jest wyjątkowo starannie opracowana edytorsko, a prezentacji kilkuset ilustracji, w tym licznych barwnych, sprzyja jej niestandardowy format 4° (in quarto). Monografia powstała w oparciu o archiwalne kwerendy dokumentacji wytworzonej przez formacje straży granicznej i inne instytucje państwowe, uzupełnione poprzez drobiazgowe wieloletnie studia terenowe prowadzone przez Autora wzdłuż, niekiedy już reliktowej, a niekiedy nadal funkcjonującej, granicy Polski z sąsiednimi państwami.

…

Marek Sobczyński [marek.sobczynski@geo.uni.lodz.pl], Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych

Cytowanie

APA: Sobczyński, M. (2025). Bogusław A. Tomaszewski – Od Piaśnicy po Dniestr. Przebieg i oznakowanie granic II Rzeczypospolitej. Przegląd Geograficzny, 97(2), 227-233. https://doi.org/
MLA: Sobczyński, Marek. "Bogusław A. Tomaszewski – Od Piaśnicy po Dniestr. Przebieg i oznakowanie granic II Rzeczypospolitej". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, 2025, pp. 227-233. https://doi.org/
Chicago: Sobczyński, Marek. "Bogusław A. Tomaszewski – Od Piaśnicy po Dniestr. Przebieg i oznakowanie granic II Rzeczypospolitej". Przegląd Geograficzny 97, no. 2 (2025): 227-233. https://doi.org/
Harvard: Sobczyński, M. 2025. "Bogusław A. Tomaszewski – Od Piaśnicy po Dniestr. Przebieg i oznakowanie granic II Rzeczypospolitej". Przegląd Geograficzny, vol. 97, no. 2, pp. 227-233. https://doi.org/