Jacek Wolski
Kronika
Polska geografia: czy przeszłość ma przyszłość? Rozmowa z profesorem Leszkiem Starklem
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 1, pp. 137-167 | 
Full text
Abstract:
Profesor Leszek Starkel (1931‑2021) był jednym z najwybitniejszych polskich geografów, geomorfologów, paleohydrologów i badaczy czwartorzędu. Całe życie zawodowe (od 1953 r.) związany z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN (kierownik Zakładu Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wyżyn w Krakowie, 1968‑2001; współtwórca i kierownik Stacji Naukowej w Szymbarku, 1965‑1975). Organizator i uczestnik wielu ekspedycji naukowych (Indie, Mongolia, kraje bałkańskie). Brał aktywny udział w wielu międzynarodowych i krajowych organizacjach naukowych, m.in. w Geomorfologicznej Komisji Karpacko-Bałkańskiej (sekretarz, 1963‑1975), Międzynarodowej Unii Badań Czwartorzędu (Podkomisji Eurosyberyjskiej Komisji Holocenu – jako przewodniczący, 1973‑1982, Komitecie Narodowym – jako przewodniczący, 1977‑2003, Komisji Paleohydrologii Kontynentalnej – jako przewodniczący i wiceprzewodniczący, 1991‑2003), Komitecie Badań Czwartorzędu PAN (przewodniczący, 1977‑1993), Komitecie Narodowym ds. Współpracy z Międzynarodowym Programem Zmiany Globalne Geosfery i Biosfery (przewodniczący, 1989‑1998), Komitecie Człowiek i Środowisko PAN (wiceprzewodniczący, 1993‑2003), Oddziale Krakowskim PAN (wiceprzewodniczący, 1999‑2002). Kierownik programu IGCP-158 Palaeohydrological changes in the temperate zone in the last 15 000 years przy UNESCO (1978‑1988). Członek zagraniczny Królewskiego Towarzystwa Fizjograficznego w Lund (1985), Academia Europaea (1992), członek honorowy Węgierskiego (1993) i Słowackiego (1999) Towarzystwa Geograficznego, Międzynarodowej Unii Badań Czwartorzędu (1999), Międzynarodowej Asocjacji Geomorfologów (2005); członek PAN (korespondencyjny, 1983; rzeczywisty, 1997) i członek czynny PAU (1990). Odznaczony przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Geograficzne, jako jeden z dwóch Polaków w historii, prestiżowym Gold Founder’s Medal (2004).
[starkel@zg.pan.krakow.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Articles
The use of phytosociological relevés in recent studies of the natural environment
Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 3, pp. 311-339 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.1
Abstract:
Dokonano przeglądu najnowszej literatury (321 artykułów naukowych z lat 2010‑2021) pod kątem wykorzystania zdjęć fitosocjologicznych w badaniach środowiska przyrodniczego. Przegląd systematyczny objął artykuły opublikowane w najbardziej renomowanych czasopismach (indeksowanych w bazie Web of Science Core Collection, o punktacji ≥100 według wykazu Ministerstwa Edukacji i Nauki z 2021 r.). Poszukiwano odpowiedzi na pytania: w jakich dziedzinach nauki i praktyki zdjęcia fitosocjologiczne znajdują obecnie zastosowanie, a także do jakich celów oraz w jakich skalach przestrzennych są najczęściej wykorzystywane. Artykuły podzielono na 10 grup tematycznych (m.in. klasyfikacja zbiorowisk roślinnych, zależności między roślinnością i innymi elementami środowiska, wskaźnikowa rola roślinności czy długoterminowe zmiany roślinności). Wyniki wskazują, że najliczniejszą grupę stanowią artykuły, w których zdjęcia fitosocjologiczne były wykorzystywane do określenia warunków siedliskowych wpływających na rozmieszczenie i różnorodność gatunków roślin oraz tworzonych przez nie zbiorowisk, zaś najmniej liczną – opracowania łączące badania przyrodnicze i społeczne. Dominują badania prowadzone w skali lokalnej i regionalnej w danym kraju (241 artykułów) oraz mające charakter transgraniczny (47); mniej powszechne są prace o zasięgu kontynentalnym (19) i globalnym (7). Przeważają opracowania dotyczące Europy.
Keywords: przegląd systematyczny, bazy danych fitosocjologicznych, metoda Brauna-Blanqueta, warunki siedliskowe, zbiorowiska roślinne
[aniak@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[e.roo@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, pp. 295-323 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Abstract:
W pracy przedstawiono wyniki wieloaspektowych badań prowadzonych w łęgach jesionowo-wiązowych w dolinie środkowej Wisły. Ich celem była ocena stanu ekosystemów pozbawionych przeszło 50 lat zalewów oraz przygotowanie wytycznych do działań, koniecznych do utrzymania lub odbudowy ich różnorodności oraz prawidłowych funkcji ekologicznych i biologicznych. Szukano odpowiedzi na pytania, które elementy ekosystemów lasów łęgowych zostały najmocniej przekształcone i jakie czynniki na to wpłynęły. Prace były realizowane z wykorzystaniem metodyki monitoringu przyrodniczego, ale zostały rozszerzone o analizy, pozwalające szczegółowo scharakteryzować warunki glebowe, topoklimatyczne i wodne oraz bogactwo gatunkowe wybranych grup bezkręgowców (Hymenoptera: Apidae: Bombus i Haplotaxida: Lumbricidae). Wybrane do badań łęgi reprezentują wielofunkcyjne i bogate gatunkowo ekosystemy, wpływające łagodząco na lokalny klimat, z żyznymi i aktywnymi biologicznie glebami oraz znacznymi zasobami martwego drewna. W części zbiorowisk obserwowano jednak przekształcenia związane z osuszeniem siedliska, rozluźnieniem drzewostanu, zaburzeniami wierzchniej warstwy gleby i runa. Odnotowano znaczący udział gatunków obcych w runie (głównie niecierpka drobnokwiatowego), sporadyczne występowanie gatunków Lumbricidae związanych z terenami wilgotnymi i zalewowymi oraz skład zgrupowania Bombus z przewagą gatunków preferujących siedliska nieleśne. Działania ochronne powinny koncentrować się na zapewnieniu odpowiednich warunków wilgotnościowych oraz przywróceniu naturalnej struktury roślinności.
Keywords: roślinność, Bombus, Lambricidae, martwe drewno, pokrywa glebowa, wody gruntowe, topoklimat
[aniak@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[j.wolski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[boguslawa_kruczkowska@sggw.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[ekolaczk@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[ikrajewska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[j.bar@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland