Maciej Major

Articles

The influence of weather conditions on the chemical composition and supply of kettle ponds in meteorite depressions (“Meteoryt Morasko” reserve, Poznań)

Maciej Major, Maria Chudzińska, Mikołaj Major

Przegląd Geograficzny (2024) tom 96, zeszyt 3, pp. 351-366 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3

Further information

Abstract

The basic form of closed landform form is a terrain depression. Sometimes, this type of depression is filled with water, forming a reservoir – a pond or a wetland. Each depression has its own closed catchment. The clustering of adjacent closed catchments forms a surface non-draining area, the extent of which is determined by the watershed of peripheral catchments (Drwal, 1975; Major, 2009, 2010, 2012). Among the 76 genetic types of lake basins identified worldwide (Hutchinson, 1957), meteorite lakes (kettle ponds) represent one such type. The specific geographical environments of closed catchments, particularly their geological structure, determine the existence of two types of basins based on water circulation mechanism: closed evapotranspiration basins and closed absorptive basins. Applying this concept on a smaller scale, from a hydrological perspective, we can distinguish precisely two types of closed depressions: evapotranspirational and absorptive.

In the nature reserve established in 1976 near the “Morasko Mountain” there are a total of seven meteorite craters. Five of them contain permanent or periodic kettle ponds, indicating an evapotranspirational character, while the remaining two are absorptive. Nearly half of its area lies within the Różany Strumień catchment (Fig. 1, Fig. 2), located in the northern part of Poznań, covering approximately 7.7 km2.

Hydrochemical studies of the kettle ponds were conducted in this unique location during the hydrological years 2018-2022, with the exception of the first year when, for administrative reasons, the surveys began only in May. The amount of water filling the kettle ponds varied throughout the study period, and the ponds often disappeared completely.

The primary aim of the study was to identify prevailing weather conditions and determine their influence on the chemical composition and water supply of the kettle ponds in the meteorite depressions located in the “Meteoryt Morasko” reserve.

Based on the results, it was found that meteorological conditions (Fig. 3) have a significant impact on the functioning of kettle ponds in the studied area. These conditions influence the chemical composition of surface waters (Fig. 4), determine the type of pond supply, and decreasing amounts of precipitation along with increasing air temperature and evaporation rates, play a decisive role in the periodic disappearance of the kettle ponds (Table 1). Similar conclusions were reached by Korytowski et al. (2023) in a study of a mid-forest kettle pond in the Prosna catchment (central Poland).

The waters of the examined kettle ponds were characterized by a normal or slightly elevated pH levels, while specific electrolytic conductivity values showed significant spatial variability. The dominant components were calcium, bicarbonates, and sulfates, which are products of chemical weathering and determined the hydrogeochemical types of water (Fig. 5). Other chemical components in the examined depressions exhibited significant temporal variability (Fig. 6).

Using ionized silica (SiO2) as an indicator of water supply, three groups of depressions with distinct water supply types were identified in the “Meteoryt Morasko” reserve: ground-rain, rain-ground, and rain. Depressions 1 and 7 were classified as ground-rain, characterized by elevated SiO2 concentrations in surface, similar silica concentration to groundwater, and a wide range of SiO2 variability. Kettle ponds 3 and 4 exhibited rain-ground characteristics, where precipitation supply predominated over groundwater, as indicated by slightly lower ionised silica concentrations in surface waters. Similar concentrations were observed across individual seasons, even after periods of intense rainfall, as well as smaller ranges of SiO2 variability. In contrast, kettle ponds 5, representing the third type of supply (rain), was sampled only in May 2018, recording very low concentrations of SiO2 at that time (Table 2, Fig. 7).

Similar SiO2 concentrations results were obtained in studies of non-draining depressions in the upper Parsęta watershed during the hydrological years 1999-2001 (Major, 2009) and in the Parsęta River basin during the hydrological years 2005-2010 (Major, 2012).

Keywords: meteorite depressions, kettle ponds, “Meteoryt Morasko” reserve, water chemical composition, water supply

Maciej Major [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
Maria Chudzińska [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”
Mikołaj Major [mikolaj.majewski@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji

Citation

APA: Major, M., Chudzińska, M., & Major, M. (2024). Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań). Przegląd Geograficzny, 96(3), 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
MLA: Major, Maciej, et al. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, 2024, pp. 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Chicago: Major, Maciej, Chudzińska, Maria, and Major, Mikołaj. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny 96, no. 3 (2024): 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3
Harvard: Major, M., Chudzińska, M., & Major, M. 2024. "Wpływ warunków pogodowych na skład chemiczny i zasilanie oczek w zagłębieniach meteorytowych (rezerwat „Meteoryt Morasko”, Poznań)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 3, pp. 351-366. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.3.3

The level of supply of selected atmospheric pollutants and their impact on water quality in the urban catchment of Różany Strumień in Poznan, Poland, in hydrological years 2016‑2020

Maciej Major, Maria Chudzińska, Mikołaj Majewski

Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 4, pp. 415-436 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.4.1

Further information

Abstract

Precipitation in open space is one of the stages of the water cycle representing an element of “entry” into the geoecosystem. Rainfall supplies various pollutants from the atmosphere to the ground, with these including dissolved chemical components. This makes it important for selected physicochemical parameters to be quantified at this stage of the water cycle, in order for processes taking place in the natural environment more widely to be properly elucidated.

The research detailed here was conducted over 5 hydrological years (2016‑2020 inclusive) within the borders of the urban catchment of the Różany Strumień stream flowing through the northern part of the large Polish city of Poznań. The natural environment of the Różany Strumień catchment is characterised by significant transformations due to human activity. Key environmental problems here include threats relating to the pollution of surface waters and groundwater, as a result of processes associated with the functioning of the urban catchment.

The main aim here is to present the level of supply into the catchment of pollutants, and to determine the temporal variability of matter circulation in this small urban catchment, in years with different pluvial conditions, and therefore quantitatively variable atmospheric supply to the geoecosystem.

Levels of supply of pollutants into the catchment were determined through systematic and comprehensive measuring of the natural environment. The measurement system and field-research methodology relate to the methodological concept of system functioning, as well as the assumptions of Poland’s Programme of Integrated Monitoring of the Natural Environment (IMNE).

Results for the measurement of several different environmental components are presented, beginning with core meteorological conditions (precipitation and air temperature). The average annual air temperature in all 5 analysed years was higher than the long-term average for the IMGW-PIB Poznań-Ławica Station over the 1981‑2010 period, equal to 8.8°C. The coldest year was 2017 with an average annual air temperature of 9.3°C; in turn, the warmest years were 2019 and 2020 (the average annual air temperature was 10.7°C). Atmospheric water supply to the catchment area was much smaller in the dry years 2018‑2019 and equaled to 437.8 mm and 467.5 mm, respectively. The year 2017 was the wettest (744.2 mm), exceeding the average total monthly precipitation from the long-term period 1981‑2010 by 222 mm. In the remaining two years, total annual precipitation was 652.5 mm (2016) and 592.8 mm (2020).

Further elements of the research relate to air pollution with SO2 and NO2, as well as to the chemical composition of precipitation considered to enter the geoecosystem. The permissible concentrations of sulfur dioxide (20 μg·m-3) and nitrogen dioxide (40 μg·m-3) were not exceeded in any of the analysed year. The highest monthly concentrations were recorded in the winter half-year, which was caused by the heating season and the burning of fossil fuels. At the beginning of the analysed five-year period, an increase indicators of participation of acidic factors in acidulating precipitations (defined as the ratio of the weighted average concentrations of NO3- and SO42-) was observed. In turn, in 2020, this indicator decreased again and was the lowest in the years 2016‑2020. This indicates a lower share of nitrates and a greater share of sulphates in precipitation.

Precipitation in the Różany Strumień catchment is characterised by relatively low mineralisation and normal pH. The average atmospheric deposition (loads) in the analysed five-year period was 2800 kg∙km-2; with an average annual precipitation total of 578.4 mm. The lowest atmospheric deposition of 2200 kg∙km-2 was recorded in 2019 (with an annual precipitation total of 467.5 mm), and the highest 3500 kg∙km-2 in 2017 (with an annual precipitation of 741.4 mm).

Further findings concern physicochemical properties (i.a. levels, flows and chemical composition) of surface waters and groundwater. Highest water level and also water flow, were recorded directly after daily precipitation totals < 20 mm. Favorable rainfall conditions in 2016‑2017 had a positive effect on the water flows, as the highest ones occurred in the Różany Strumień in wet a 2017 and at the beginning of 2018. The Różany Strumień waters were characterised by a slightly alkaline pH (8.0) and high mineralisation (SEC = 88.6 mS·m-1) in the 2016‑2020 period. The high value of SEC was related, among others, to anthropogenic transformations in the catchment area (land use changes, deforestation for urbanization and agricultural purposes), as well as the supply of polluted water to watercourses or surface runoff from agricultural areas.

The denudation balance was also determined. In lowland regions, chemical denudation processes outweigh mechanical denudation processes. In the analysed catchment there is a positive balance of biogenic ions and ions supplied by human activity (e.g. through fertiliser use) – NO3-, NH4+ and K+. Other chemical components (denudation ions) occurring in the waters circulating in the catchment are characterized by a negative balance.

The denudation balance analysis of the Różany Strumień catchment can serve as a good indicator of anthropopressure, and especially the excessive supply of the natural environment in nutrients (from both fertilisers and domestic pollutants).

Keywords: monitoring, Różany Strumień catchment, supply of pollutants, chemical composition, ion balance, water quality

Maciej Major [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
Maria Chudzińska [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”
Mikołaj Majewski [mikolaj.majewski@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”

Citation

APA: Major, M., Chudzińska, M., & Majewski, M. (2022). Wielkość dostawy wybranych zanieczyszczeń atmosferycznych i ich wpływ na jakość wód w zurbanizowanej zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w latach hydrologicznych 2016‑2020. Przegląd Geograficzny, 94(4), 415-436. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.4.1
MLA: Major, Maciej, et al. "Wielkość dostawy wybranych zanieczyszczeń atmosferycznych i ich wpływ na jakość wód w zurbanizowanej zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w latach hydrologicznych 2016‑2020". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 4, 2022, pp. 415-436. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.4.1
Chicago: Major, Maciej, Chudzińska, Maria, and Majewski, Mikołaj. "Wielkość dostawy wybranych zanieczyszczeń atmosferycznych i ich wpływ na jakość wód w zurbanizowanej zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w latach hydrologicznych 2016‑2020". Przegląd Geograficzny 94, no. 4 (2022): 415-436. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.4.1
Harvard: Major, M., Chudzińska, M., & Majewski, M. 2022. "Wielkość dostawy wybranych zanieczyszczeń atmosferycznych i ich wpływ na jakość wód w zurbanizowanej zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w latach hydrologicznych 2016‑2020". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 4, pp. 415-436. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.4.1

Spatial differentiation characterising selected biogenic components in mid-field kettle ponds of northern Poland

Maciej Major, Łukasz Pietruszyński, Roman Cieśliński

Przegląd Geograficzny (2021) tom 93, zeszyt 1, pp. 59-81 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4

Further information

Abstract

Zagłębienia bezodpływowe są ważnym i stałym elementem krajobrazu młodoglacjalnego. Zajmują znaczny odsetek powierzchni. Niekiedy tego typu zagłębienia są wypełnione wodą i wtedy tworzą zbiorniki – oczka. Każde zagłębienie ma własną powierzchniową zlewnię bezodpływową. Ze względu na ograniczony obieg materii w tego typu zagłębieniach często dochodzi do nadmiernej akumulacji składników biogennych. Dlatego podstawowym celem prowadzonych badań było rozpoznanie źródeł pochodzenia biogenów takich jak azotany, jony amonowe i fosforany oraz określenie ich zakresu zmienności w małych śródpolnych oczkach zlokalizowanych w zlewniach dwóch rzek Polski Północnej – Parsęty i Borucinki.

Keywords: Polska Północna, biogeny, oczka, skład chemiczny

Maciej Major [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji
Łukasz Pietruszyński [pietruszynski@gmail.com], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii
Roman Cieśliński [roman.cieslinski@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii

Citation

APA: Major, M., Pietruszyński, ., & Cieśliński, R. (2021). Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej. Przegląd Geograficzny, 93(1), 59-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4
MLA: Major, Maciej, et al. "Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 1, 2021, pp. 59-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4
Chicago: Major, Maciej, Pietruszyński, Łukasz, and Cieśliński, Roman. "Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej". Przegląd Geograficzny 93, no. 1 (2021): 59-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4
Harvard: Major, M., Pietruszyński, ., & Cieśliński, R. 2021. "Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej". Przegląd Geograficzny, vol. 93, no. 1, pp. 59-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.1.4

Characteristics of meltwater nourishment as the chief component of peakhigh-water events in the Wielkopolska Lowland part of the Warta Basin

Maciej Major

Przegląd Geograficzny (2012) tom 84, zeszyt 1, pp. 105-121 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.1.6

Further information

Keywords: zasilanie roztopowe, fale wezbraniowe, pokrywa śnieżna, dorzecze Warty, Nizina Wielkopolska

Maciej Major [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji

Citation

APA: Major, M. (2012). Charakterystyka zasilania roztopowego w dorzeczu Warty na obszarzeNiziny Wielkopolskiej jako głównej składowej fal wezbraniowych. Przegląd Geograficzny, 84(1), 105-121. https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.1.6
MLA: Major, Maciej. "Charakterystyka zasilania roztopowego w dorzeczu Warty na obszarzeNiziny Wielkopolskiej jako głównej składowej fal wezbraniowych". Przegląd Geograficzny, vol. 84, no. 1, 2012, pp. 105-121. https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.1.6
Chicago: Major, Maciej. "Charakterystyka zasilania roztopowego w dorzeczu Warty na obszarzeNiziny Wielkopolskiej jako głównej składowej fal wezbraniowych". Przegląd Geograficzny 84, no. 1 (2012): 105-121. https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.1.6
Harvard: Major, M. 2012. "Charakterystyka zasilania roztopowego w dorzeczu Warty na obszarzeNiziny Wielkopolskiej jako głównej składowej fal wezbraniowych". Przegląd Geograficzny, vol. 84, no. 1, pp. 105-121. https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.1.6

Possible applications of the geoecosystem theory in the study of areas without outlets

Maciej Major

Przegląd Geograficzny (2010) tom 82, zeszyt 1, pp. 103-113 | Full text
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.1.5

Further information

Keywords: teoria funkcjonowania geoekosystemu, obszary bezodpływowe, zlewnie zagłębień bezodpływowych ewapotranspiracyjnych, zlewnie zagłębień bezodpływowych chłonnych

Maciej Major [maciej.major@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji

Citation

APA: Major, M. (2010). Możliwości zastosowania teorii funkcjonowania geoekosystemu do badań obszarów bezodpływowych. Przegląd Geograficzny, 82(1), 103-113. https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.1.5
MLA: Major, Maciej. "Możliwości zastosowania teorii funkcjonowania geoekosystemu do badań obszarów bezodpływowych". Przegląd Geograficzny, vol. 82, no. 1, 2010, pp. 103-113. https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.1.5
Chicago: Major, Maciej. "Możliwości zastosowania teorii funkcjonowania geoekosystemu do badań obszarów bezodpływowych". Przegląd Geograficzny 82, no. 1 (2010): 103-113. https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.1.5
Harvard: Major, M. 2010. "Możliwości zastosowania teorii funkcjonowania geoekosystemu do badań obszarów bezodpływowych". Przegląd Geograficzny, vol. 82, no. 1, pp. 103-113. https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.1.5