Przegląd Geograficzny (2014) tom 86, zeszyt 3

Abstract: Problem negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na drzewa został szerzej rozpoznany już ponad sto lat temu, jednak dopiero od lat 1970. w badaniach zaczęto stosować metodę dendrochronologiczną. Dowiedziono, że szkodliwe substancje chemiczne, takie jak dwutlenek siarki czy tlenki azotu, powodują zaburzenie procesów fizjologicznych roślin drzewiastych, co skutkuje spowolnieniem bądź zupełnym zahamowaniem ich wzrostu. Zjawisko to doskonale zapisane jest w postaci redukcji przyrostów rocznych drzew. Dzięki temu można określać zarówno czas, w którym na środowisko przyrodnicze negatywnie oddziaływał przemysł, jak i siłę tego oddziaływania. Na świecie przeprowadzono wiele studiów dendrochronologicznego zapisu zmian jakości powietrza związanych z funkcjonowaniem lokalnych źródeł emisji zanieczyszczeń i z pogorszonym stanem aerosanitarnym na rozległym obszarze. Stosowano różne techniki analityczne: od wizualnej oceny przebiegu krzywych chronologii, przez porównanie chronologii stanowiskowych z referencyjną, po budowanie modeli regresji. Szerokość przyrostów rocznych jest dobrym bioindykatorem i powinna znaleźć szerokie zastosowanie w monitoringu środowiska.

Keywords: dendrochronologia, zanieczyszczenie powietrza, bioindykacja powietrza

Abstract: Celem pracy jest przedstawienie cech oraz określenie przestrzennego zróżnicowania zmienności średniej temperatury powietrza w Polsce w wieloleciu 1951-2010. Omówiono zmiany długookresowe (trendy), średnie dekadowe, wieloletnią zmienność anomalii temperatury oraz okresy cieplejsze i chłodniejsze.Najważniejszą cechą zmienności temperatury powietrza jest występowanie na obszarze całego kraju statystycznie istotnego wzrostu średniej temperatury rocznej oraz wiosny i lata. Wzrost ten przejawia się m.in. w zdecydowanej dominacji anomalii dodatnich od końca lat 1980. Dekada 2001-2010 była (z wyjątkiem zimy) najcieplejszą od połowy XX wieku. Trend rosnący stwierdzono w lutym, marcu, kwietniu, maju oraz w lipcu i sierpniu. Wahania średniej rocznej temperatury w Polsce nie przekraczają ±2°C w stosunku do średniej wieloletniej, a zakres zmienności jest wyraźnie największy zimą (z maksimum w lutym). Stwierdzono duże podobieństwo przebiegu zmian średniej temperatury powietrza między poszczególnymi regionami, co świadczy o wielkoskalowym charakterze czynnika(ów) powodujących obserwowane zmiany.

Keywords: zmienność klimatu, temperatura powietrza, średnie obszarowe, trendy, anomalie temperatury, Polska

Abstract:

Celem pracy jest określenie sytuacji synoptycznych powodujących intensywne opady śniegu w wybranych regionach Europy. W analizie uwzględniono trzy stacje reprezentujące regiony o różnych warunkach klimatycznych zim. Warunki synoptyczne scharakteryzowano na podstawie ciśnienia atmosferycznego na poziomie morza, wysokości powierzchni izobarycznej 500 hPa oraz temperatury powietrza na poziomie izobarycznym 850 hPa. Typową sytuacją powodującąintensywne opady śniegu w analizowanych regionach są ujemne anomalie zarówno ciśnienia, jak i powierzchni izobarycznej 500 hPa, co wskazuje na obecność układów niskiego ciśnienia.

Keywords: Europa, pokrywa śnieżna, cyrkulacja, warunki synoptyczne

Arkadiusz Marek Tomczyk, Adam Mickiewicz University Institute of Physical Geography and Environmental Planning Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań: Poland

Abstract: Celem pracy była ocena przydatności konceptualnego modelu Santa Barbara Unit Hydrograph (SBUH) do symulacji hydrogramu przepływów w zlewniach zurbanizowanych. Model testowano w zlewni Potoku Służewieckiego w Warszawie. W artykule przedstawiono procedurę obliczeniową wykorzystaną w autorskim programie komputerowym, który pozwala na symulację przepływu przy użyciu modelu SBUH. Zakres pracy obejmował wyznaczenie parametrówmodelu (tc, Kr) metodą iteracyjną dla 13 wybranych zdarzeń opad–odpływ. Na podstawie uzyskanych danych opracowano równanie, które można zastosować do obliczenia czasu koncentracji (tc) w relacji do maksymalnej intensywności opadu efektywnego. Obliczony za pomocą tego równania czas koncentracji wykorzystano do symulacji przepływów maksymalnych modelem SBUH. Porównanie przepływów maksymalnych obliczonych przy użyciu modelu oraz pomierzonych w terenie pozwoliło na ocenę opracowanej procedury obliczeniowej oraz modelu SBUH.

Keywords: zlewania zurbanizowana, proces opad-odpływ, przepływy maksymalne hydrogramów, czas koncentracji, model SBUH

Abstract: Niniejsze opracowanie zawiera przegląd aktów prawa krajowego oraz unijnego, dotyczących erozji gleb, wraz z informacją na temat obecnego stanu i funkcjonowania przepisów. Celem pracy była weryfikacja i ocena przepisów regulujących kwestię erozji gleb.

Keywords: akty prawne, erozja, gleby, przegląd

Abstract: Ziemia Sannikowa była jednym z największych mitów geografii Arktyki. Widziana jakoby po raz pierwszy w wieku XVIII przez kilkaset lat fascynowała, przyciągała uwagę, a przeświadczenie o jej istnieniu przekładało się na organizowanie odkrywczych wypraw. Zakrojonym na największą skalę przedsięwzięciem tego rodzaju była ekspedycja Eduarda Tolla. Zakończyła się ona tragicznie dla tego badacza, choć wątpliwości dotyczących Ziemi Sannikowa nie rozstrzygnęła. Te przestały istnieć dopiero w wyniku systematycznej działalności kartograficznej prowadzonej wysiłkiem sowieckim. Mimo że w rzeczywistej przestrzeni geograficznej Ziemia Sannikowa nie istnieje, zdobyła sobie trwałe miejsce w kulturze masowej za sprawą książki, filmu i gry komputerowej.

Keywords: Arktyka, geografia, badania, odkrycia, Ziemia Sannikowa

Jan Szupryczyński [jan.szupryczynski@geopan.torun.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, 87-100 Torun, Kopernika 19, Poland