Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1
Artykuły
Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 7-39 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.1
Streszczenie Celem opracowania jest prezentacja komercyjnych zastosowań ekologii krajobrazu w Polsce w latach 1983–2017. Skoncentrowano się na aplikacjach dla potrzeb szeroko ujętego gospodarowania przestrzenią. Bodźcem dla badań były m.in. zmiany organizacyjne w nauce polskiej. Tło dla badań stanowi dyskusja definicji i związków ekologii krajobrazu, geoekologii i geografii fizycznej kompleksowej oraz ich relacje z gospodarowaniem przestrzenią. Materiał zgromadzono w formie odpowiedzi na ankietę internetową, przeprowadzoną wśród członków Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu. Pełnych odpowiedzi udzieliło 38 spośród 65 respondentów. Analizie poddano 821 ekspertyz, które obejmowały 12 głównych grup zastosowań oraz 25 rodzajów opracowań. Ich duża różnorodność wynikała również ze specyfiki ich odbiorców, wśród których wydzielono 9 głównych grup i 39 rodzajów instytucji. Szczegółowej analizie poddano rozkład przestrzenny i czasowy kierunków zastosowań oraz podano przykłady ekspertyz należących do tych kierunków, a także reprezentatywne dla nich monografie naukowe, wykonane w badanych ośrodkach. Uzyskane wyniki wskazują, że ekologia krajobrazu stanowi jedną z bardziej praktycznych dyscyplin nauki związanych z geografią, realizując projekty aplikacyjne z zakresu ochrony środowiska czy planowania przestrzennego lub strategicznego. Mimo tych cech, jej przyszłość, w świetle zmian organizacyjnych w krajowym systemie naukowo-akademickim, nie jest jasna, a rozbicie ekologów krajobrazu pomiędzy kilka dziedzin i dyscyplin, może być zarówno atutem, jak i problemem dla jej rozwoju.
Słowa kluczowe: ekolgoia krajobrazu, geoekologia, geografia fizyczna kompleksowa, gospodarka przestrzenna, opracowania aplikacyjne
[mariusz.kistowski@ug.edu.pl], Faculty of Oceanography and Geography University of Gdańsk Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk: Poland
Cytowanie
APA: Kistowski, M. (2019). Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r.. Przegląd Geograficzny, 91(1), 7-39. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.1
MLA: Kistowski, Mariusz. "Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 7-39. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.1
Chicago: Kistowski, Mariusz. "Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r.". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 7-39. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.1
Harvard: Kistowski, M. 2019. "Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r.". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 7-39. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.1
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 41-62 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.2
Streszczenie W ostatnich dekadach XX w. i na początku XXI w. obserwuje się w skali globalnej znaczący wzrost temperatury powietrza. W odniesieniu do pozostałych elementów klimatu informacje są rozbieżne. Na przykład, relacjonowany jest wzrost opadów lub ich zmniejszanie. Brak jest praktycznie informacji, czy i w jakim stopniu zmieniają się wilgotność powietrza i prędkość wiatru. Obszary górskie są miejscami szczególnie wrażliwymi na zmiany klimatu. Dlatego też w opracowaniu tym podjęto próbę porównania sezonowych i wieloletnich zmian niektórych elementów klimatu i wskaźników klimatycznych w polskich wysokich górach (Tatry i Karkonosze) w latach 1951–2015. Stwierdzono szereg podobieństw i różnic klimatycznych pomiędzy badanymi pasmami, zwłaszcza w odniesieniu do gradientów wysokościowych temperatury powietrza (gradient średniej rocznej temperatury powietrza wynosi -0,53°C w Tatrach i -0,55°C na 100 m wzniesienia w Karkonoszach)1 i pokrywy śnieżnej (10 cm/100 m w Tatrach i 12 cm/100 m w Karkonoszach). Opady atmosferyczne cechują się gradientem wysokościowym 38 mm/100 m w Karkonoszach i 53 mm/100 m w Tatrach. Stwierdzono także podobieństwa i różnice tempa zmian różnych elementów klimatu w analizowanym wieloleciu. W przypadku średniej rocznej temperatury istotny trend zmian wynosi w obydwu pasmach około 0,3°C na 10 lat. W większości przypadków zmiany charakterystyk opadowych oraz dotyczących pokrywy śnieżnej są nieistotne statystycznie.
Słowa kluczowe: klimat, zmiany klimatu, Tatry, Karokonosze
[k.blaz@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Błażejczyk, K. (2019). Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015. Przegląd Geograficzny, 91(1), 41-62. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.2
MLA: Błażejczyk, Krzysztof. "Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 41-62. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.2
Chicago: Błażejczyk, Krzysztof. "Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 41-62. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.2
Harvard: Błażejczyk, K. 2019. "Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 41-62. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.2
Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska – aktualny stan wiedzy
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 63-81 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
Streszczenie W artykule dokonano przeglądu literatury zagranicznej i polskiej dotyczącej wpływu pozyskiwania drewna na wybrane procesy naturalne i elementy środowiska na terenach górskich. Skoncentrowano się przede wszystkim na oddziaływaniu gospodarki leśnej na strukturę gleby i tempo erozji oraz na reakcji hydrologicznej w skali stoku i zlewni, w tym na natężenie i częstotliwość przepływów szczytowych oraz transport fluwialny. Z przeglądu literatury wynika, że zrywka jest tym elementem procesu pozyskiwania drewna, który w największym stopniu oddziałuje na glebę i reakcję hydrologiczną zlewni górskich, a sieć dróg leśnych może przyczyniać się do zwiększenia nawet o kilkanaście procent natężenia przepływów maksymalnych i wynikających z nich powodzi błyskawicznych.
Słowa kluczowe: pozyskanie drewna, góry, przegląd literatury, erozja, wezbrania, transport fluwialny
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Affek, A. (2019). Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska – aktualny stan wiedzy. Przegląd Geograficzny, 91(1), 63-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
MLA: Affek, Andrzej. "Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska – aktualny stan wiedzy". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 63-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
Chicago: Affek, Andrzej. "Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska – aktualny stan wiedzy". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 63-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
Harvard: Affek, A. 2019. "Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska – aktualny stan wiedzy". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 63-81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 83-106 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.4
Streszczenie W artykule dokonano oszacowania wpływu pozyskiwania drewna na wybrane procesy naturalne i elementy środowiska w 15 nadleśnictwach w Karpatach Wschodnich, w tym na strukturę gleby i tempo erozji oraz na reakcję hydrologiczną w skali stoku i zlewni. Główny nacisk położony został na oszacowanie gęstości i przestrzennego układu dróg leśnych i szlaków zrywkowych oraz intensywności ich wykorzystania, ponieważ z przeglądu literatury wynika (por. Affek, 2019), że zrywka jest tym elementem procesu pozyskiwania drewna, który w największym stopniu oddziałuje na glebę i reakcję hydrologiczną zlewni górskich. Do badań wykorzystano wysokorozdzielcze dane LiDAR i dane leśne. Uzyskane wyniki wskazują, że ok. 5% analizowanego obszaru ma naruszoną strukturę gleby na skutek stosowanej naziemnej zrywki, przeważająca część powierzchni analizowanych oddziałów leśnych może być zagrożona skutkami efektu brzegowego powodowanego przez drogi, a gęstość dróg leśnych, z uwzględnieniem szlaków zrywkowych, należy do najwyższych notowanych w literaturze.
Słowa kluczowe: drogi leśne, zrywka, LiDAR, erozja, efekt brzegowy, Karpaty Wschodnie
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[m.zachwatowicz@uw.edu.pl]
Cytowanie
APA: Affek, A., Gerlée, A., Sosnowska, A., & Zachwatowicz, M. (2019). Oszacowanie skali wpływu pozyskiwania drewna na wybrane elementy środowiska we wschodniej części polskich Karpat. Przegląd Geograficzny, 91(1), 83-106. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.4
MLA: Affek, Andrzej, et al. "Oszacowanie skali wpływu pozyskiwania drewna na wybrane elementy środowiska we wschodniej części polskich Karpat". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 83-106. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.4
Chicago: Affek, Andrzej, Gerlée, Alina, Sosnowska, Agnieszka, and Zachwatowicz, Maria. "Oszacowanie skali wpływu pozyskiwania drewna na wybrane elementy środowiska we wschodniej części polskich Karpat". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 83-106. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.4
Harvard: Affek, A., Gerlée, A., Sosnowska, A., & Zachwatowicz, M. 2019. "Oszacowanie skali wpływu pozyskiwania drewna na wybrane elementy środowiska we wschodniej części polskich Karpat". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 83-106. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.4
Potencjał krajobrazów rolniczych do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 107-119 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.5
Streszczenie W niniejszym artykule, zaproponowano charakterystyki zgrupowania kluczowej dla funkcjonowania środowiska glebowego grupy organizmów glebowych – dżdżownic (Lumbricidae), jako wskaźniki potencjału do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej zgodnie z koncepcją świadczeń ekosystemowych ES (Ecosystem Services). Obszary badań wytypowano w dwóch regionach fizycznogeograficznych. Transekty poprowadzono na obszarach rolniczych różniących się stopniem fragmentacji terenu, intensywnością zabiegów agrotechnicznych oraz historią użytkowania ziemi. Celem analizy jest odpowiedź na pytanie, czy obszary homogeniczne na obszarach rolnych różnią się potencjałem do świadczenia usługi dekompozycji w porównaniu do układów heterogenicznych jakimi są mozaiki małych pól poprzecinanych elementami o charakterze nieuprawnym (miedze, drogi polne).
Słowa kluczowe: usługi ekosystemowe, dekompozycja, Lumbricidae, krajobrazy rolnicze, Polska północna i północno-wschodnia
[eregulska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Regulska, E. (2019). Potencjał krajobrazów rolniczych do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej. Przegląd Geograficzny, 91(1), 107-119. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.5
MLA: Regulska, Edyta. "Potencjał krajobrazów rolniczych do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 107-119. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.5
Chicago: Regulska, Edyta. "Potencjał krajobrazów rolniczych do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 107-119. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.5
Harvard: Regulska, E. 2019. "Potencjał krajobrazów rolniczych do świadczenia usługi dekompozycji materii organicznej". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 107-119. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.5
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 1, s. 121-138 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.6
Streszczenie Celem opracowania było określenie przestrzennego i sezonowego zróżnicowania wybranych cech jakości wody w zlewni zurbanizowanej. Pomiary terenowe przeprowadzono w silnie przekształconej zlewni Potoku Służewieckiego, będącego największym dopływem Wisły płynącym w granicach Warszawy. Od listopada 2017 do października 2018 r. w regularnym cyklu dwutygodniowym łącznie w 11 punktach pomiarowych oznaczono temperaturę wody, nasycenie wody tlenem, przewodnictwo elektryczne oraz odczyn, natomiast w cyklu miesięcznym – stężenie azotanów NO3 i fosforanów PO4 . Wyniki wskazały, że główną przyczyną przestrzennego zróżnicowania reżimu fizyczno-chemicznego Potoku Służewieckiego są przepływowe zbiorniki wodne, powodujące przekształcenie warunków termiczno-tlenowych oraz unieruchomienie jonów. Wyraźny wpływ na jakość wód Potoku Służewieckiego miały także jego dopływy oraz funkcjonowanie lotniskowej oczyszczalni wód opadowych. Stwierdzono wyraźne sezonowe zróżnicowanie cech fizyczno-chemicznych, uzależnione od warunków meteorologicznych i hydrologicznych, cyklu wegetacyjnego organizmów fotosyntetyzujących oraz zmian antropopresji.
Słowa kluczowe: jakość wody, paramentry fizyczno-chemiczne, antropopresja, Potok Służewiecki, zlewnia zurbanizowana
[aj.halas@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[czarnecka@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[m.laszewski@uw.edu.pl], Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Cytowanie
APA: Halaś, A., Czarnecka, K., Piasecki, K., & Łaszewski, M. (2019). Przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie wybranych parametrów jakości wody w zlewni zurbanizowanej na przykładzie Potoku Służewieckiego. Przegląd Geograficzny, 91(1), 121-138. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.6
MLA: Halaś, Agnieszka, et al. "Przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie wybranych parametrów jakości wody w zlewni zurbanizowanej na przykładzie Potoku Służewieckiego". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, 2019, pp. 121-138. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.6
Chicago: Halaś, Agnieszka, Czarnecka, Kaja, Piasecki, Krzysztof, and Łaszewski, Maksym. "Przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie wybranych parametrów jakości wody w zlewni zurbanizowanej na przykładzie Potoku Służewieckiego". Przegląd Geograficzny 91, no. 1 (2019): 121-138. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.6
Harvard: Halaś, A., Czarnecka, K., Piasecki, K., & Łaszewski, M. 2019. "Przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie wybranych parametrów jakości wody w zlewni zurbanizowanej na przykładzie Potoku Służewieckiego". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 1, pp. 121-138. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.6