Przegląd Geograficzny (2017) tom 89, zeszyt 1

Streszczenie Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie cechuje się unikatowymi w skali europejskiej walorami przyrodniczymi. Płytko występujące wody podziemne, duże obszary mokradeł, jeziora o złożonej genezie i różnym stadium ewolucji, a także inne, głównie antropogeniczne zbiorniki wodne, nadają badanemu terenowi dominujący charakter hydrogeniczny. Bogactwo wód powierzchniowych jest jednak tylko pozorne, wymuszone płytkim występowaniem warstw nieprzepuszczalnych skał. Pojezierze jest faktycznie obszarem dużych deficytów wody wynikających z niskiego zasilania atmosferycznego oraz naturalnie małych możliwości jej retencjonowania. Celem pracy jest analiza stanu i zmian stosunków wodnych zachodzących w wyniku zróżnicowanej antropopresji.

Słowa kluczowe: stosunki wodne, przekształcenia hydrosfery, melioracje, górnictwo, pobory wody, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

Cytowanie

APA: Michalczyk, Z., Mięsiak-Wójcik, K., Sposób, J., & Turczyński, M. (2017). Stan i zmiany stosunków wodnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Przegląd Geograficzny, 89(1), 9-28. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.1
MLA: Michalczyk, Zdzisław, et al. "Stan i zmiany stosunków wodnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 9-28. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.1
Chicago: Michalczyk, Zdzisław, Mięsiak-Wójcik, Katarzyna, Sposób, Joanna, and Turczyński, Marek. "Stan i zmiany stosunków wodnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 9-28. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.1
Harvard: Michalczyk, Z., Mięsiak-Wójcik, K., Sposób, J., & Turczyński, M. 2017. "Stan i zmiany stosunków wodnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 9-28. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.1

Streszczenie Opracowanie zawiera analizę sezonowości odpływu w 12 zlewniach karpackich. Do badań wykorzystano szeregi dobowych przepływów z lat 1951-2010. Dla badanych przekrojów wodowskazowych obliczono: indeks sezonowości odpływu (IS), wskaźniki: pory koncentracji odpływu (WPK) i koncentracji odpływu (GMO) oraz terminu połowy odpływu (TPO), a także współczynniki ich zmienności wieloletniej i korelacji wzajemnej. Analiza pozwoliła wykryć szereg prawidłowości w ich rozkładzie przestrzennym i dynamice wieloletniej oraz zidentyfikować powiązania między nimi. Z przeprowadzonych badań wynika również, że w polskiej części Karpat nie nastąpiła trwała zmiana sezonowej struktury odpływu rocznego. Dostrzeżone trendy są nieistotne, a obserwowana w wieloleciu zmienność sezonowości ma charakter losowych fluktuacji.

Słowa kluczowe: sezonowość, odpływ rzeczny, Karpaty

Cytowanie

APA: Jokiel, P., & Tomalski, P. (2017). Sezonowość odpływu z wybranych zlewni karpackich. Przegląd Geograficzny, 89(1), 29-44. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.2
MLA: Jokiel, Paweł, and Tomalski, Przemysław. "Sezonowość odpływu z wybranych zlewni karpackich". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 29-44. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.2
Chicago: Jokiel, Paweł, and Tomalski, Przemysław. "Sezonowość odpływu z wybranych zlewni karpackich". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 29-44. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.2
Harvard: Jokiel, P., & Tomalski, P. 2017. "Sezonowość odpływu z wybranych zlewni karpackich". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 29-44. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.2

Streszczenie Celem pracy jest oszacowanie zmienności czasowej i zróżnicowania przestrzennego odpływu rzecznego z wykorzystaniem zintegrowanych metod geoinformacyjnych z modelowaniem hydrologicznym. Badania przeprowadzono w dorzeczu Parsęty wykorzystując dane z trzech profili wodowskazowych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej dotyczące okresu 1966-2010. Symulacje bilansu wodnego wykonano z zastosowaniem modelu SWAT (Soil and Water Assessment Tool). Symulowane wartości odpływu porównano z danymi pomiarowymi. Stwierdzono, że najbardziej zgodne z danymi obserwowanymi były wyniki modelowania otrzymane dla profilu zamykającego dorzecze, natomiast przy mniejszych obszarach zasilania uzyskiwano niższe wartości współczynników statystycznych oceny wyników. Zastosowanie modelu SWAT na rzece nizinnej obszaru młodoglacjalnego potwierdziło jego uniwersalne możliwości stosowania dla zlewni o zróżnicowanych warunkach środowiskowych i reżimie rzecznym.

Słowa kluczowe: odpływ rzeczny, modelowanie hydrologiczne, Parsęta, Pomorze

Zbigniew Zwoliński, Institute of Geoecology and Geoinformation Adam Mickiewicz University in Poznań Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań: Poland

Cytowanie

APA: Gudowicz, J., & Zwoliński, Z. (2017). Kształtowanie się odpływu rzecznego w dorzeczu Parsęty w świetle modelowania hydrologicznego. Przegląd Geograficzny, 89(1), 45-66. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.3
MLA: Gudowicz, Joanna, and Zwoliński, Zbigniew. "Kształtowanie się odpływu rzecznego w dorzeczu Parsęty w świetle modelowania hydrologicznego". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 45-66. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.3
Chicago: Gudowicz, Joanna, and Zwoliński, Zbigniew. "Kształtowanie się odpływu rzecznego w dorzeczu Parsęty w świetle modelowania hydrologicznego". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 45-66. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.3
Harvard: Gudowicz, J., & Zwoliński, Z. 2017. "Kształtowanie się odpływu rzecznego w dorzeczu Parsęty w świetle modelowania hydrologicznego". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 45-66. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.3

Streszczenie W poznaniu mechanizmów formowania się powodzi błyskawicznych istotna jest informacja o parametrach systemu drenażu powierzchniowego. System ten składa się z elementów pochodzenia naturalnego (doliny) oraz antropogenicznego (np. drogi, rowy, bruzdy itp.). W artykule dokonano oceny numerycznych modeli terenu (NMT) dostępnych dla obszaru Polski, pod kątem ich przydatności do generowania systemu drenażu powierzchniowego, jaki funkcjonuje podczas opadów nawalnych w małych zlewniach karpackich. Opracowano metodyczne podstawy i zaproponowano procedurę, która na podstawie analizy NMT pozwala wygenerować tego rodzaju system. Zastosowanie procedury pozwoliło poznać „rzeczywiste rozmiary” systemu drenażu powierzchniowego, który przyczynia się do generowania powodzi błyskawicznych. Stosując tzw. analizę hortonowską scharakteryzowano różnice jakie występują w przypadku uwzględniania antropogenicznych elementów modyfikujących naturalny system rzeczny w zlewni.

Słowa kluczowe: numeryczny model terenu, system drenażu, powódź błyskawiczna, Karpaty

Rafał Kroczak [rafal.kroczak@up.krakow.pl]
Tomasz Bryndal [tomasz.bryndal@up.krakow.pl]

Cytowanie

APA: Kroczak, R., & Bryndal, T. (2017). Wykorzystanie numerycznych modeli terenu do generowania systemu drenażu powierzchniowego, funkcjonującego podczas opadów nawalnych. Podstawy metodyczne na podstawie studium przypadku zlewni Zalasówki (Pogórze Ciężkowickie). Przegląd Geograficzny, 89(1), 67-85. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.4
MLA: Kroczak, Rafał, and Bryndal, Tomasz. "Wykorzystanie numerycznych modeli terenu do generowania systemu drenażu powierzchniowego, funkcjonującego podczas opadów nawalnych. Podstawy metodyczne na podstawie studium przypadku zlewni Zalasówki (Pogórze Ciężkowickie)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 67-85. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.4
Chicago: Kroczak, Rafał, and Bryndal, Tomasz. "Wykorzystanie numerycznych modeli terenu do generowania systemu drenażu powierzchniowego, funkcjonującego podczas opadów nawalnych. Podstawy metodyczne na podstawie studium przypadku zlewni Zalasówki (Pogórze Ciężkowickie)". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 67-85. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.4
Harvard: Kroczak, R., & Bryndal, T. 2017. "Wykorzystanie numerycznych modeli terenu do generowania systemu drenażu powierzchniowego, funkcjonującego podczas opadów nawalnych. Podstawy metodyczne na podstawie studium przypadku zlewni Zalasówki (Pogórze Ciężkowickie)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 67-85. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.4

Streszczenie Sposoby inicjacji doliny i koryta rzecznego są ściśle związane z charakterem krążenia wody w systemie stokowym, a za ważny czynnik morfogenetyczny w ich rozwoju należy uznać wody podziemne. Erozja źródliskowa jest powszechnie występującym procesem obejmującym oddziaływanie mechaniczne i chemiczne, prowadzące do wyruszenia, oderwania i odprowadzenia materiału ze strefy eksfiltracji wód podziemnych. Przejawy morfologicznego oddziaływania tego procesu, między innymi w postaci nisz źródliskowych, odnotowywane są w różnych strefach klimatycznych, na terenach o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu, budowie geologicznej i w różnych warunkach hydrogeologicznych. Erozja źródliskowa, wraz z procesami stokowymi i fluwialnymi, ma swój istotny udział w rozwoju form dolinnych w strefie umiarkowanej, także w strefie młodoglacjalnej Polski. Wciąż jednak znaczenie procesu erozji źródliskowej jest niewystarczająco poznane i przy braku danych ilościowych, różnie oceniana jest jego rola morfotwórcza.

Słowa kluczowe: wypływy wód podziemnych, erozja źródliskowa, nisza źródliskowa, doliny rzeczne, strefa młodoglacjalna

Cytowanie

APA: Mazurek, M. (2017). Rola erozji źródliskowej w inicjacji i rozwoju sieci drenażu. Przegląd Geograficzny, 89(1), 87-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.5
MLA: Mazurek, Małgorzata. "Rola erozji źródliskowej w inicjacji i rozwoju sieci drenażu". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 87-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.5
Chicago: Mazurek, Małgorzata. "Rola erozji źródliskowej w inicjacji i rozwoju sieci drenażu". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 87-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.5
Harvard: Mazurek, M. 2017. "Rola erozji źródliskowej w inicjacji i rozwoju sieci drenażu". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 87-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.5

Streszczenie Zanalizowano głębokość i zasięg krążenia wód podziemnych w wyróżnionych typach utworów wodonośnych na obszarze monoklinalnego grzbietu Babiej Góry, najwyższego w Beskidach Zachodnich. Najgłębsze krążenie wód obejmujące najdłuższe odcinki stoków zachodzi w rozległych osuwiskach na podłożu piaskowców magurskich w górnej części masywu. W kategoryzacji wypływów zastosowano następujące klasyfikacje źródeł: położenie geomorfologiczne (kierunek napływu wód podziemnych i sposób ich krążenia), rodzaj utworów wodonośnych, rozmieszczenie w skali lokalnej nawiązujące do form osuwiskowych. Na obszarze polskiej części Babiej Góry dominują liczebnie źródła stokowe, wypływające w większości z grubych pokryw koluwiów i w lejach źródłowych.

Słowa kluczowe: źródła, flisz, osuwiska, Babia Góra, Karpaty

Adam Łajczak [alajczak@o2.pl], Institute of Geography Pedagogical University of Krakow Podchorążych 2, 30-084 Krakow: Poland

Cytowanie

APA: Łajczak, A. (2017). Typy źródeł i ich rozmieszczenie na Babiej Górze (Zachodnie Karpaty). Przegląd Geograficzny, 89(1), 111-132. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.6
MLA: Łajczak, Adam. "Typy źródeł i ich rozmieszczenie na Babiej Górze (Zachodnie Karpaty)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 111-132. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.6
Chicago: Łajczak, Adam. "Typy źródeł i ich rozmieszczenie na Babiej Górze (Zachodnie Karpaty)". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 111-132. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.6
Harvard: Łajczak, A. 2017. "Typy źródeł i ich rozmieszczenie na Babiej Górze (Zachodnie Karpaty)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 111-132. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.6

Streszczenie W pracy przedstawiono wyniki badań obejmujących lata 2011-2015 prowadzonych w wybranych ekosystemach leśnych w Górach Świętokrzyskich. Badania obejmowały opad bezpośredni, podkoronowy oraz spływający po pniach drzew. Realizowano je w drzewostanie jodłowo-bukowym i bukowym w centralnej części Gór Świętokrzyskich (Święty Krzyż) oraz sosnowym i grabowo-bukowym w części południowo-zachodniej (wzgórze Malik). W wodach docierających do gleb odnotowano w analizowanym okresie wyższy ładunek jonów w porównaniu do wód ponad lasem. Największy wzrost dotyczył jonów potasu oraz jonów azotanowych. Stwierdzone różnice były istotne statystycznie w obu powierzchniach, zarówno w drzewostanach iglastych, jak i liściastych.

Słowa kluczowe: opady atmosferyczne, opady podkoronowe, spływ po pniach, jodła, sosna, buk

Cytowanie

APA: Kozłowski, R., & Jóźwiak, M. (2017). Transformacja opadów atmosferycznych w strefie drzew wybranych ekosystemów leśnych w Górach Świętokrzyskich. Przegląd Geograficzny, 89(1), 133-153. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.7
MLA: Kozłowski, Rafał, and Jóźwiak, Marek. "Transformacja opadów atmosferycznych w strefie drzew wybranych ekosystemów leśnych w Górach Świętokrzyskich". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 133-153. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.7
Chicago: Kozłowski, Rafał, and Jóźwiak, Marek. "Transformacja opadów atmosferycznych w strefie drzew wybranych ekosystemów leśnych w Górach Świętokrzyskich". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 133-153. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.7
Harvard: Kozłowski, R., & Jóźwiak, M. 2017. "Transformacja opadów atmosferycznych w strefie drzew wybranych ekosystemów leśnych w Górach Świętokrzyskich". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 133-153. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.7

Streszczenie Na przykładzie Wisły w Warszawie przedstawiono nową metodę oceny ekspozycji na zagrożenie powodziowe. Najwyższe (graniczne) przepływy powodzi katastrofalnej wyznaczono na podstawie tzw. ’retro modelingu’ oraz wykresu wskaźnika potencjału powodziowego Françou. Ekspozycję na zagrożenie oceniono na podstawie objętości zatopionych budynków przy przyjętym scenariuszu powodzi o czasie powtarzalności 100 lat. Maksymalna uzyskana głębokość zatopienia w przyjętej siatce kwadratów 100 m × 100 m wynosiła 7,2 m, a objętość zatopionych budynków kształtowała się od 0 do ponad 90 000 m3. Zakres ten podzielono na 10 klas zgodnie z metodą decyli. Zaprezentowana metoda może być wykorzystana do oceny ryzyka powodziowego.

Słowa kluczowe: Wisła, Warszawa, zagrożenie powodziowe, ryzyko powodziowe

Artur Magnuszewski, University of Warsaw, Hydrology Department, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland

Cytowanie

APA: Magnuszewski, A., & Lenartowicz, M. (2017). Ekspozycja na ryzyko powodziowe ze strony Wisły w Warszawie. Przegląd Geograficzny, 89(1), 155-164. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.8
MLA: Magnuszewski, Artur, and Lenartowicz, Maciej. "Ekspozycja na ryzyko powodziowe ze strony Wisły w Warszawie". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 155-164. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.8
Chicago: Magnuszewski, Artur, and Lenartowicz, Maciej. "Ekspozycja na ryzyko powodziowe ze strony Wisły w Warszawie". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 155-164. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.8
Harvard: Magnuszewski, A., & Lenartowicz, M. 2017. "Ekspozycja na ryzyko powodziowe ze strony Wisły w Warszawie". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 155-164. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.8

Streszczenie W artykule przedstawiono rolę nowo wybudowanego zbiornika retencyjnego w kształtowaniu właściwości fizykochemicznych i składu chemicznego rzeki Tisty (dopływ Brahmaputry) w Himalajach. Badania terenowe przeprowadzono w okresie pomonsunowym w latach 2013-2015. Analiza składu chemicznego wody w profilu podłużnym rzeki powyżej i poniżej zbiornika wykazała, że w zbiorniku następuje obniżenie stężenia większości podstawowych jonów (Cl– , K+, Na+, Mg2, NO3 i PO4 3–), odwrotny trend zaobserwowano tylko w przypadku jonów Ca2+, SO4 2– i NH4+. Istnienie zapory nie wpływa na stężenie jonów F– . Poniżej zbiornika odnotowano nieznaczne wzbogacenie wód w jony metali: Cu, Ni, Zn, Cr, C i Sr. Mniejsze stężenie jonów w rzece poniżej zapory wskazuje na procesy samooczyszczania wody retencjonowanej w zbiorniku. Zmiany właściwości fizykochemicznych oraz stężeń jonów następujące w zbiorniku są niwelowane przez czynniki środowiskowe jeszcze na obszarze Himalajów na odcinku do 15 km poniżej zapory.

Słowa kluczowe: chemizm wód, jakość wody, zbiornik zaporowy, rzeka Tista, Himalaje

Łukasz Wiejaczka [wieja@zg.pan.krakow.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland
Paweł Prokop [pawel@zg.pan.krakow.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland

Cytowanie

APA: Wiejaczka, �., Prokop, P., Kozłowski, R., & Sarkar, S. (2017). Wpływ zbiornika retencyjnego na fizykochemiczne właściwości rzeki himalajskiej (Tista, Indie). Przegląd Geograficzny, 89(1), 165-181. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.9
MLA: Wiejaczka, Łukasz, et al. "Wpływ zbiornika retencyjnego na fizykochemiczne właściwości rzeki himalajskiej (Tista, Indie)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, 2017, pp. 165-181. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.9
Chicago: Wiejaczka, Łukasz, Prokop, Paweł, Kozłowski, Rafał, and Sarkar, Subir. "Wpływ zbiornika retencyjnego na fizykochemiczne właściwości rzeki himalajskiej (Tista, Indie)". Przegląd Geograficzny 89, no. 1 (2017): 165-181. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.9
Harvard: Wiejaczka, �., Prokop, P., Kozłowski, R., & Sarkar, S. 2017. "Wpływ zbiornika retencyjnego na fizykochemiczne właściwości rzeki himalajskiej (Tista, Indie)". Przegląd Geograficzny, vol. 89, no. 1, pp. 165-181. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.1.9