Przegląd Geograficzny (2018) tom 90, zeszyt 1

Streszczenie W artykule omówiono dotychczasowe poglądy na temat mechanizmówi uwarunkowań rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych. Zagadnienie to stanowiło przedmiot zainteresowania badaczy od ponad stu lat. Do niedawna powszechnie przyjmowano koncepcję katastrofalnego rozpadu ścian skalnych poprzez destabilizację przykrawędziowych partii piaskowcowych płaskowyżów. W najnowszych pracach wykazano empiryczne świadectwa powolnego niszczenia na drodze dezintegracji in situ. Procesowi temu przypisuje się obecnie kluczową rolę. Osuwiska w środkowych partiach progów, wędrówka bloków, czy erozja liniowa mają znaczenie lokalne. Pomimo dużego postępu w badaniach ciągle nieznany jest kontekst czasowy procesów odpowiedzialnych za cofanie się progów Gór Stołowych.

Słowa kluczowe: Góry Stołowe, progi morfologiczne, procesy rzeźbotwórcze, historia badań

Filip Duszyński [filip.duszynski@uwr.edu.pl], Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego

Cytowanie

APA: Duszyński, F. (2018). Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych. Przegląd Geograficzny, 90(1), 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
MLA: Duszyński, Filip. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Chicago: Duszyński, Filip. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1
Harvard: Duszyński, F. 2018. "Mechanizmy i uwarunkowania rozwoju progów morfologicznych Gór Stołowych". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 7-33. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.1

Streszczenie Analiza wieloletnich zmian warunków klimatycznych została przeprowadzona na podstawie danych Stacji Badawczej IGiPZ PAN w Szymbarku (Karpaty Zachodnie) z okresu 1971–2015 z wykorzystaniem wybranych wskaźników klimatycznych. Badania wykazały intensyfikację cech klimatu kontynentalnego. Odnotowano trend wzrostowy średniej rocznej temperatury powietrza (0,4°C/10 lat) przy jednoczesnym wzroście sumy opadów atmosferycznych (16 mm/10 lat). Skutkiem obserwowanych tendencji wieloletnich jest coraz częstsze występowanie miesięcy ciepłych i wilgotnych, szczególnie w okresie letnim i zmniejszenie się liczby miesięcy chłodnych i suchych. Na wielkość i tendencje wskaźników klimatycznych w większym stopniu wywiera wpływ wzrost temperatury powietrza niż wzrost sum opadów.

Słowa kluczowe: temperatura powietrza, opady atmosferyczne, wskaźniki klimatyczne, Szymbark, Karpaty Zachodnie

Witold Bochenek [witold.bochenek@zg.pan.krakow.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland
Małgorzata Kijowska-Strugała [mkijowska@zg.pan.krakow.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland

Cytowanie

APA: Bochenek, W., Kijowska-Strugała, M., & Kiszka, K. (2018). Wieloletnie tendencje warunków klimatycznych w Szymbarku na podstawie wybranych wskaźników. Przegląd Geograficzny, 90(1), 35-52. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.2
MLA: Bochenek, Witold, et al. "Wieloletnie tendencje warunków klimatycznych w Szymbarku na podstawie wybranych wskaźników". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 35-52. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.2
Chicago: Bochenek, Witold, Kijowska-Strugała, Małgorzata, and Kiszka, Krzysztof. "Wieloletnie tendencje warunków klimatycznych w Szymbarku na podstawie wybranych wskaźników". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 35-52. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.2
Harvard: Bochenek, W., Kijowska-Strugała, M., & Kiszka, K. 2018. "Wieloletnie tendencje warunków klimatycznych w Szymbarku na podstawie wybranych wskaźników". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 35-52. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.2

Streszczenie Artykuł przedstawia charakterystykę dobowej zmienności temperatury powietrza i ciśnienia pary wodnej w Polsce. Do analizy wykorzystano dane z 8 terminów obserwacyjnych z lat 1991–2000 z Koszalina, Białegostoku, Poznania, Warszawy, Wrocławia i Rzeszowa. Obliczono średnie dobowe wartości obu parametrów meteorologicznych, ukazano ich przebieg dobowy oraz przebieg wartości ekstremalnych, wraz z godzinami występowania, a także amplitudy. Analizy przeprowadzono dla kolejnych dekad roku. Badania wykazały zróżnicowanie przebiegu dobowego warunków termiczno-wilgotnościowych zarówno w odniesieniu do czasu, jak i rozkładu przestrzennego. Stwierdzono, że sezon letni cechuje się mniejszą stabilnością warunków pogodowych w ciągu doby, niż okres zimowy. Ponadto wykazano, że występowanie minimów dobowych temperatury znacznie bardziej niż maksimów uzależnione jest od pory roku. W przypadku ciśnienia pary wodnej potwierdzono występowanie w sezonie ciepłym dwóch maksimów i minimów dobowych, przy czym wykazano, iż czas pojawiania się pierwszego maksimum dobowego jest najbardziej zależny od pory roku.

Słowa kluczowe: przebieg dobowy, temperatura powietrza, ciśnienie pary wodnej, Polska

Monika Okoniewska [monika.okoniewska@ukw.edu.pl], Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Instytut Geografii

Cytowanie

APA: Okoniewska, M. (2018). Dobowy przebieg temperatury i wilgotności powietrza w Polsce w kolejnych dekadach roku. Przegląd Geograficzny, 90(1), 53-75. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.3
MLA: Okoniewska, Monika. "Dobowy przebieg temperatury i wilgotności powietrza w Polsce w kolejnych dekadach roku". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 53-75. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.3
Chicago: Okoniewska, Monika. "Dobowy przebieg temperatury i wilgotności powietrza w Polsce w kolejnych dekadach roku". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 53-75. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.3
Harvard: Okoniewska, M. 2018. "Dobowy przebieg temperatury i wilgotności powietrza w Polsce w kolejnych dekadach roku". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 53-75. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.3

Streszczenie Emisja zanieczyszczeń oraz warunki meteorologiczne związane z występowaniem ośrodków wysokiego ciśnienia sprzyjają występowaniu wysokich stężeń pyłu zawieszonego. Korzystając z danych dotyczących średnich dobowych wartości stężeń PM10 (pyłu zawieszonego o średnicy mniejszej od 10 mikrometrów) i kalendarza typów cyrkulacji dla Polski zachodniej według T. Niedźwiedzia wskazano sytuacje najbardziej i najmniej sprzyjające występowaniu wysokich stężeń pyłu zawieszonego. Najbardziej sprzyjające akumulacji stężeń okazały się sytuacje synoptyczne związane z adwekcją mas powietrza z sektora południowego. Analiza koncentracji zanieczyszczeń wskazuje na występowanie najwyższych stężeń zimą, co związane jest ze wzrostem emisji z sektora komunalno-bytowego, a także z większym udziałem typów cyrkulacji południowej w tej porze roku.

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie powietrza, pył zawieszony, PM10, typy cyrkulacji atmosferycznej, Poznań

Leszek Kolendowicz [leszko@amu.edu.pl], Institute of Physical Geography and Environmental Planning Adam Mickiewicz University, ul. Fredry 10, 61-701 Poznań, Poland

Cytowanie

APA: Pilguj, N., Kendzierski, S., & Kolendowicz, L. (2018). Rola typów cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu stężeń pyłu zawieszonego PM10 w Poznaniu. Przegląd Geograficzny, 90(1), 77-91. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.4
MLA: Pilguj, Natalia, et al. "Rola typów cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu stężeń pyłu zawieszonego PM10 w Poznaniu". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 77-91. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.4
Chicago: Pilguj, Natalia, Kendzierski, Sebastian, and Kolendowicz, Leszek. "Rola typów cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu stężeń pyłu zawieszonego PM10 w Poznaniu". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 77-91. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.4
Harvard: Pilguj, N., Kendzierski, S., & Kolendowicz, L. 2018. "Rola typów cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu stężeń pyłu zawieszonego PM10 w Poznaniu". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 77-91. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.4

Streszczenie W pracy podjęto próbę oceny zasobności zbiorników wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w subzlewniach Sanu w Bieszczadach Wysokich. W tym celu dokonano analizy wyznaczonych graficznie recesyjnych odcinków hydrogramów odpływu w trzech profilach wodowskazowych w Zatwarnicy (San), Dwerniku (San) i Stuposianach (Wołosaty) w latach 2005–2015. Dla każdego odcinka obliczono współczynnik recesji (α) informujący o tempie sczerpywania zasobów oraz maksymalny potencjał zasobności zbiorników (Wmax), a także wyznaczono wzorcowe krzywe wysychania w badanych subzlewniach. Tempo sczerpywania zbiorników wodonośnych było wyrażone wartościami α rzędu 10–2. We wszystkich zlewniach przeciętne wartości α i Wmax były wyższe w półroczu zimowym niż w letnim. Kształt krzywych recesji wskazywał, że drenowanie zbiorników odbywało się w dwóch fazach: pierwszej, szybszej, o prawdopodobnie znaczącym udziale odpływu śródpokrywowego, oraz drugiej, wolniejszej, obejmującej tylko zasoby wód podziemnych. Subzlewnie Sanu, których obszar zbudowany jest w przewadze z warstw krośnieńskich jednostki śląskiej (Zatwarnica i Dwernik), wykazują podobne wartości Wmax (Me: 14–21 mm), natomiast w wyżej położonej zlewni Wołosatego (Stuposiany), na obszarze której nasunięcie jednostki dukielskiej może mieć duży wpływ na miąższość strefy przepuszczalnej, Wmax miało wyższe wartości (Me: 20–32 mm).

Słowa kluczowe: zasoby wód, krzywe recesji, odpływ podziemny, Karpaty fliszowe

Cytowanie

APA: Mostowik, K., Kisiel, M., Rzonca, B., & Siwek, J. (2018). Potencjał zasobności zbiorników wód podziemnych w Bieszczadach Wysokich. Przegląd Geograficzny, 90(1), 93-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.5
MLA: Mostowik, Karolina, et al. "Potencjał zasobności zbiorników wód podziemnych w Bieszczadach Wysokich". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 93-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.5
Chicago: Mostowik, Karolina, Kisiel, Marta, Rzonca, Bartłomiej, and Siwek, Janusz. "Potencjał zasobności zbiorników wód podziemnych w Bieszczadach Wysokich". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 93-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.5
Harvard: Mostowik, K., Kisiel, M., Rzonca, B., & Siwek, J. 2018. "Potencjał zasobności zbiorników wód podziemnych w Bieszczadach Wysokich". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 93-110. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.5

Streszczenie Celem niniejszej pracy było określenie czasowej zmienności warunków hydrometeorologicznych, które w największym stopniu decydują o dynamice erozji wybrzeża klifowego wyspy Wolin. Warunki hydrometeorologiczne lat hydrologicznych 2009–2014 odniesiono do corocznych pomiarów cofania korony klifu. Wskazano występowanie szczególnie istotnych zdarzeń hydrometeorologicznych, które potencjalnie sprzyjały wystąpieniu procesów erozyjnych (np. ruchy masowe, spłukiwanie i erozja eoliczna). W pracy uwzględniono także geomorfologiczne skutki występowania dwóch ekstremalnych zdarzeń hydrometeorologicznych o wysokim potencjalne morfogenetycznym – głębokiego niżu Ksawery z grudnia 2013 r. (maksymalny poziom morza 612 cm) i ekstremalnego dwugodzinnego opadu atmosferycznego z 3 sierpnia 2014 r. (74 mm).

Słowa kluczowe: wybrzeże klifowe Bałtyku, wezbrania sztormowe, ekstrema meteorologiczne, erozja brzegu, wartości progowe

Cytowanie

APA: Tylkowski, J. (2018). Hydrometeorologiczne uwarunkowania erozji wybrzeża klifowego wyspy Wolin. Przegląd Geograficzny, 90(1), 111-135. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.6
MLA: Tylkowski, Jacek. "Hydrometeorologiczne uwarunkowania erozji wybrzeża klifowego wyspy Wolin". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 111-135. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.6
Chicago: Tylkowski, Jacek. "Hydrometeorologiczne uwarunkowania erozji wybrzeża klifowego wyspy Wolin". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 111-135. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.6
Harvard: Tylkowski, J. 2018. "Hydrometeorologiczne uwarunkowania erozji wybrzeża klifowego wyspy Wolin". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 111-135. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.6

Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki badań morfodynamiki odcinka koryta Skawy, poniżej zapory w Świnnej Porębie. Badania zrealizowano z wykorzystaniem metody kartowania geomorfologicznego, opartego o powtarzalne raptularze. Metoda ta umożliwia m.in. określenie wzajemnych relacji między lokalizacją form korytowych i budowli hydrotechnicznych. Podczas analizy koryta Skawy wyodrębniono cztery jego typy, w których dominują transport, transport i redepozycja, erozja boczna i redepozycja, intensywna erozja boczna i redepozycja. Z przeprowadzonej analizy wynika, iż współczesne odcinki koryta, w których przeważa transport, są najbardziej podatne na nagłe i intensywne przekształcenia rzeźby. Do takich transformacji dochodzi na skutek zniszczenia umocnień brzegów lub dna. W korycie Skawy po zniszczeniu opasek brzegowych dochodzi do powstania koryt wielonurtowych – odcinków erozyjno-redepozycyjnych o największym zróżnicowaniu morfologicznym.

Słowa kluczowe: morfodynamika, typologia koryta, dziczenie koryta, Skawa

Cytowanie

APA: Witkowski, K. (2018). Morfodynamika uregulowanego koryta rzeki górskiej. Przegląd Geograficzny, 90(1), 137-155. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.7
MLA: Witkowski, Karol. "Morfodynamika uregulowanego koryta rzeki górskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 137-155. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.7
Chicago: Witkowski, Karol. "Morfodynamika uregulowanego koryta rzeki górskiej". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 137-155. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.7
Harvard: Witkowski, K. 2018. "Morfodynamika uregulowanego koryta rzeki górskiej". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 137-155. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.7

Słowa kluczowe: geografia polska, lata 1945-1980, odbudowa i rozwój

Leszek Starkel [starkel@zg.pan.krakow.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland

Cytowanie

APA: Starkel, L. (2018). Odbudowa i rozwój polskiej geografii fizycznej po drugiej wojnie światowej w latach 1945–1980. Przegląd Geograficzny, 90(1), 157-168. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.8
MLA: Starkel, Leszek. "Odbudowa i rozwój polskiej geografii fizycznej po drugiej wojnie światowej w latach 1945–1980". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, 2018, pp. 157-168. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.8
Chicago: Starkel, Leszek. "Odbudowa i rozwój polskiej geografii fizycznej po drugiej wojnie światowej w latach 1945–1980". Przegląd Geograficzny 90, no. 1 (2018): 157-168. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.8
Harvard: Starkel, L. 2018. "Odbudowa i rozwój polskiej geografii fizycznej po drugiej wojnie światowej w latach 1945–1980". Przegląd Geograficzny, vol. 90, no. 1, pp. 157-168. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.1.8