Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2
Artykuły
Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2, s. 175-198 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.1
Streszczenie
Od lat 90. XX w. w Polsce zachodzi intensywny proces przemian struktury gospodarczej obszarów wiejskich, przejawiający się m.in. w zmianie struktury zawodowej jej mieszkańców. Rozwój pozarolniczych sposobów gospodarowania prowadzi do powstawania obszarów wiejskich o charakterze wielofunkcyjnym, odnotowujących przyrost zaludnienia, na których rola rolnictwa jako źródła utrzymania mieszkańców ulega zmniejszeniu. Z drugiej strony, na obszarach marginalnych o wciąż dominującej funkcji rolniczej dochodzi do znacznych ubytków ludności. Jednym ze skutków obserwowanego procesu są zmiany w osadnictwie wiejskim. Celem artykułu jest prezentacja metody prowadzącej do określenia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin, opracowanej w ramach Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce, oraz pogłębienie dotychczasowej wiedzy o zmianach rozkładu przestrzennego ludności wiejskiej w zależności od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego obszaru oraz strukturalnych cech osiągniętego poziomu. Autorzy wykorzystali bazę danych Głównego Urzędu Statystycznego, która umożliwiła wyróżnienie wsi ze wzrastającą liczbą ludności i wyludniających się. Wyniki badań potwierdziły, że przestrzenne zróżnicowanie zaludnienia obszarów wiejskich ulega ciągłym zmianom, a ich efektem jest zmniejszanie się zaludnienia w rejonach położonych z dala od większych miast, a wzrost w strefach podmiejskich.
Słowa kluczowe: zmiany zaludnienia, obszary wiejskie, poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, Polska
[arosner@irwirpan.waw.pl], Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
[monika.wesolowska@umcs.pl], Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej
Cytowanie
APA: Rosner, A., & Wesołowska, M. (2022). Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Przegląd Geograficzny, 94(2), 175-198. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.1
MLA: Rosner, Andrzej, and Wesołowska, Monika. "Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, 2022, pp. 175-198. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.1
Chicago: Rosner, Andrzej, and Wesołowska, Monika. "Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego". Przegląd Geograficzny 94, no. 2 (2022): 175-198. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.1
Harvard: Rosner, A., & Wesołowska, M. 2022. "Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, pp. 175-198. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.1
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2, s. 199-218 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
Streszczenie
Małe miasta są istotnym składnikiem w strukturze osadniczej regionów oraz stanowią centra obsługi dla otaczających je obszarów wiejskich. Współcześnie obserwuje się wzrost ich różnorodność funkcjonalnej, co wynika z przejmowania zadań dotychczas realizowanych w większych ośrodkach miejskich oraz dywersyfikacji społecznej i gospodarczej obszarów wiejskich. Celem opracowania jest omówienie podejść klasyfikacyjnych do małych miast w literaturze przedmiotu, które umożliwiają rozpoznanie ich stanu i różnorodności społecznej i gospodarczej oraz funkcji pełnionych na rzecz otaczających je obszarów wiejskich. Podejścia klasyfikacyjne podzielono na trzy grupy: strukturalne, lokalizacyjne i inne (mieszane). Podejście strukturalne pozwala bezpośrednio grupować miasta ze względu na ich funkcje społeczne, kulturowe i ekonomiczne, jakie pełnią wobec lokalnej społeczności i podmiotów gospodarczych działających w mieście i jego sąsiedztwie. W podejściu lokalizacyjnym wykorzystuje się zasadę kontinuum centrum-peryferia, czyli położenia małego ośrodka miejskiego wobec dużych centrów rozwojowych. Klasyfikacje mieszane wykorzystują równocześnie różne podejścia badawcze i niosą ze sobą najwięcej informacji o miastach. Na zakończenie zaproponowano autorską klasyfikację małych miast uwzględniającą trzy kryteria charakteryzujące: strukturę, lokalizację i hierarchię.
Słowa kluczowe: małe miasto, struktura funkcjonalne, klasyfikacja, typologia, rozwój lokalny
[jbanski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN; Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku
Cytowanie
APA: Bański, J. (2022). Rozważania na temat klasyfikacji małych miast – przegląd podejść badawczych i próba klasyfikacji wielokryterialnej. Przegląd Geograficzny, 94(2), 199-218. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
MLA: Bański, Jerzy. "Rozważania na temat klasyfikacji małych miast – przegląd podejść badawczych i próba klasyfikacji wielokryterialnej". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, 2022, pp. 199-218. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
Chicago: Bański, Jerzy. "Rozważania na temat klasyfikacji małych miast – przegląd podejść badawczych i próba klasyfikacji wielokryterialnej". Przegląd Geograficzny 94, no. 2 (2022): 199-218. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
Harvard: Bański, J. 2022. "Rozważania na temat klasyfikacji małych miast – przegląd podejść badawczych i próba klasyfikacji wielokryterialnej". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, pp. 199-218. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.2
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2, s. 219-233 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.3
Streszczenie
Na podstawie danych z sondowania pojazdów wyliczono prędkości pojazdów przejeżdżających przez kilometrowe odcinki testowe, należące do trzech różnych polskich autostrad i znajdujące się na prostych fragmentach dróg. Ze zbioru zgromadzonego w ciągu czterech lat wybrano okresy, w których na sytuację drogową nie miały istotnego wpływu inne czynniki takie jak dni świąteczne, pogoda czy też prace konserwacyjne. Z godzinową rozdzielczością obliczono prędkości z jaką poruszały się pojazdy, a następnie poddano analizie ich zmienność w ciągu dnia oraz w ciągu roku. Na podstawie analizy wyników dla odcinków testowych stwierdzono, iż w przypadku pojazdów lekkich największą zmiennością wartości prędkości w ciągu dnia wyróżniają się fragmenty autostrady A8 będącej autostradową obwodnicą Wrocławia i częściowo wpisującej się w sieć drogową tego miasta. Natomiast największa zmienność wartości prędkości w ciągu roku dla pojazdów lekkich występuje na odcinkach autostrady A4 wykorzystywanej często w celach turystycznych i rekreacyjnych oraz będącej istotną trasą tranzytową i jedyną kompletną autostradą w kraju. W przypadku pojazdów ciężkich prędkości są niższe i nie ulegają znaczącym zmianom zarówno w ciągu dnia jak i w ciągu roku.
Słowa kluczowe: okresowe zmiany w ruchu drogowym, prędkości pojazdów, dane z sondowania pojazdów, czynniki wpływające na ruch drogowy
[d.k.slawik@gmail.com], Politechnika Warszawska, Wydział Geodezji i Kartografii
[jerzy.chmiel@pw.edu.pl], Politechnika Warszawska, Wydział Geodezji i Kartografii
[t.dybicz@il.pw.edu.pl], Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej
Cytowanie
APA: Slawik, D., Chmiel, J., & Dybicz, T. (2022). Okresowe zmiany prędkości poruszania się pojazdów po polskich drogach na przykładzie wybranych odcinków autostrad. Przegląd Geograficzny, 94(2), 219-233. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.3
MLA: Slawik, Dominika, et al. "Okresowe zmiany prędkości poruszania się pojazdów po polskich drogach na przykładzie wybranych odcinków autostrad". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, 2022, pp. 219-233. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.3
Chicago: Slawik, Dominika, Chmiel, Jerzy, and Dybicz, Tomasz. "Okresowe zmiany prędkości poruszania się pojazdów po polskich drogach na przykładzie wybranych odcinków autostrad". Przegląd Geograficzny 94, no. 2 (2022): 219-233. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.3
Harvard: Slawik, D., Chmiel, J., & Dybicz, T. 2022. "Okresowe zmiany prędkości poruszania się pojazdów po polskich drogach na przykładzie wybranych odcinków autostrad". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, pp. 219-233. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.3
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2, s. 235-252 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.4
Streszczenie
Polscy migranci wiedzeni do Niemiec głównie motywami zarobkowymi, wykazują niską aktywność społeczno-kulturową i polityczną. Tym samym określani są mianem mniejszości niewidzialnej (invisible migrants). To się jednak zmienia i od kilkunastu lat zauważalna jest ewolucja zachowań Polaków w Niemczech, ze szczególną intensywnością w ośrodkach metropolitalnych. Celem opracowania jest identyfikacja oraz porównanie rodzajów i poziomu aktywności społeczno-kulturowej polskich migrantów w dwóch niemieckich miastach: Berlinie i Hamburgu. Artykuł powstał na podstawie wyników badań jakościowych w formie serii wywiadów pogłębionych zrealizowanych w ramach projektu badawczego „Obszary aktywności społecznej polskich migrantów w Niemczech. Studium porównawcze Berlina i Hamburga” (nr 2018‑17), finansowanego przez Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki. Tłem do badań jakościowych była analiza dostępnych informacji statystycznych, pozyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego oraz Niemieckiego Federalnego Urzędu Statystycznego.
Słowa kluczowe: migracje, aktywność społeczno-kulturowa, Berlin, Hamburg
[geoms@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych
[geods@ug.edu.pl], Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych
Cytowanie
APA: Szmytkowska, M., & Studzińska, D. (2022). Determinanty i zróżnicowanie aktywności społeczno-kulturowej polskich organizacji w Niemczech na przykładzie Berlina i Hamburga. Przegląd Geograficzny, 94(2), 235-252. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.4
MLA: Szmytkowska, Magdalena, and Studzińska, Dominika. "Determinanty i zróżnicowanie aktywności społeczno-kulturowej polskich organizacji w Niemczech na przykładzie Berlina i Hamburga". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, 2022, pp. 235-252. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.4
Chicago: Szmytkowska, Magdalena, and Studzińska, Dominika. "Determinanty i zróżnicowanie aktywności społeczno-kulturowej polskich organizacji w Niemczech na przykładzie Berlina i Hamburga". Przegląd Geograficzny 94, no. 2 (2022): 235-252. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.4
Harvard: Szmytkowska, M., & Studzińska, D. 2022. "Determinanty i zróżnicowanie aktywności społeczno-kulturowej polskich organizacji w Niemczech na przykładzie Berlina i Hamburga". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, pp. 235-252. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.4
Turystyczne wykorzystanie oznaczeń granic w Polsce
Przegląd Geograficzny (2022) tom 94, zeszyt 2, s. 253-271 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.5
Streszczenie
Współczesne i reliktowe granice zaczynają być postrzegane jako atrakcje turystyczne. Na ich bazie tworzone są produkty turystyczne, zarówno szlaki turystyczne, jak i muzea, wystawy czasowe (np. w izbach, dworcach itp.) oraz wydarzenia – inscenizacje. W niniejszym artykule uwaga została zwrócona na oznaczenia granic i ich wykorzystanie do celów turystycznych, jako na nową funkcję pełnioną przez granice. Przedstawiono wyniki badań oznaczeń obecnych i dawnych granic Polski. Do szczegółowej analizy wybrano cztery studia przypadku – po jednym z każdego z wyodrębnionych okresów funkcjonowania granic na ziemiach polskich. Ich analiza upoważnia do sformułowania kilku istotnych wniosków. Każdy ze znaków granicznych, poza samym faktem bycia atrakcją turystyczną, niesie ze sobą istotne przesłanie. Kluczowe są trzy główne nurty tego przekazu, którymi są: wydarzenia historyczne – dawne podziały (utrata niepodległości wraz z rozbiorami; odzyskanie niepodległości i przypomnienie bohaterów oraz zmiany granic i odzyskanie ziem na zachodzie, aż do Odry); lokalne uwarunkowania oraz symboliczne znaczenie najważniejszych znaków granicznych.
Słowa kluczowe: granica, znak graniczny, granica reliktowa, atrakcja turystyczna, dziedzictwo, Polska
[marekw@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Więckowski, M. (2022). Turystyczne wykorzystanie oznaczeń granic w Polsce. Przegląd Geograficzny, 94(2), 253-271. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.5
MLA: Więckowski, Marek. "Turystyczne wykorzystanie oznaczeń granic w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, 2022, pp. 253-271. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.5
Chicago: Więckowski, Marek. "Turystyczne wykorzystanie oznaczeń granic w Polsce". Przegląd Geograficzny 94, no. 2 (2022): 253-271. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.5
Harvard: Więckowski, M. 2022. "Turystyczne wykorzystanie oznaczeń granic w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 94, no. 2, pp. 253-271. https://doi.org/10.7163/PrzG.2022.2.5