Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3
Artykuły
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 295-323 | 
Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki wieloaspektowych badań prowadzonych w łęgach jesionowo-wiązowych w dolinie środkowej Wisły. Ich celem była ocena stanu ekosystemów pozbawionych przeszło 50 lat zalewów oraz przygotowanie wytycznych do działań, koniecznych do utrzymania lub odbudowy ich różnorodności oraz prawidłowych funkcji ekologicznych i biologicznych. Szukano odpowiedzi na pytania, które elementy ekosystemów lasów łęgowych zostały najmocniej przekształcone i jakie czynniki na to wpłynęły. Prace były realizowane z wykorzystaniem metodyki monitoringu przyrodniczego, ale zostały rozszerzone o analizy, pozwalające szczegółowo scharakteryzować warunki glebowe, topoklimatyczne i wodne oraz bogactwo gatunkowe wybranych grup bezkręgowców (Hymenoptera: Apidae: Bombus i Haplotaxida: Lumbricidae). Wybrane do badań łęgi reprezentują wielofunkcyjne i bogate gatunkowo ekosystemy, wpływające łagodząco na lokalny klimat, z żyznymi i aktywnymi biologicznie glebami oraz znacznymi zasobami martwego drewna. W części zbiorowisk obserwowano jednak przekształcenia związane z osuszeniem siedliska, rozluźnieniem drzewostanu, zaburzeniami wierzchniej warstwy gleby i runa. Odnotowano znaczący udział gatunków obcych w runie (głównie niecierpka drobnokwiatowego), sporadyczne występowanie gatunków Lumbricidae związanych z terenami wilgotnymi i zalewowymi oraz skład zgrupowania Bombus z przewagą gatunków preferujących siedliska nieleśne. Działania ochronne powinny koncentrować się na zapewnieniu odpowiednich warunków wilgotnościowych oraz przywróceniu naturalnej struktury roślinności.
Słowa kluczowe: roślinność, Bombus, Lambricidae, martwe drewno, pokrywa glebowa, wody gruntowe, topoklimat
[aniak@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[a.affek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[j.wolski@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[boguslawa_kruczkowska@sggw.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[ekolaczk@twarda.pan.pl], Department of Geoecology Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[izawiska@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences Twarda 51/55, 00-818 Warsaw: Poland
[j.bar@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. (2019). Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych. Przegląd Geograficzny, 91(3), 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
MLA: Kowalska, Anna, et al. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Chicago: Kowalska, Anna, Affek, Andrzej, Regulska, Edyta, Wolski, Jacek, Kruczkowska, Bogusława, Kołaczkowska, Ewa, Zawiska, Izabela, and Baranowski, Jarosław. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Harvard: Kowalska, A., Affek, A., Regulska, E., Wolski, J., Kruczkowska, B., Kołaczkowska, E., Zawiska, I., & Baranowski, J. 2019. "Łęgi jesionowo-wiązowe w dolinie środkowej Wisły – stan ekosystemów pozbawionych zalewów i wytyczne do działań ochronnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 295-323. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.1
Całościowe ujęcie krajobrazu, wybrane podejścia i problemy badawcze
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 325-347 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.2
Streszczenie
W ostatnich latach wzrosło w Polsce zainteresowanie krajobrazem. W pewnej mierze wynika to z konieczności wdrażania międzynarodowej i krajowej legislacji, jak i większej świadomości ekologicznej społeczeństwa, co wpływa na postrzeganie krajobrazu jako istotnego elementu dobrostanu człowieka. Jednocześnie systematycznie rośnie interdyscyplinarne zainteresowanie badaniami krajobrazu. Prezentowana praca ma charakter teoretyczny, a jej założeniem jest usystematyzowanie i syntetyczne wyjaśnienie kwestii związanych z całościowym ujęciem krajobrazu. W artykule zaprezentowano: (I) wybrane całościowe podejścia do krajobrazu kulturowego ze szczególnym zwróceniem uwagi na wartości dodane obecnego ujęcia; (II) celowość wyodrębnienia krajobrazu zdewastowanego i istotę jego typologicznej odrębności, jako logicznego wnioskowania z wzajemnego oddziaływania systemu antropogenicznego i przyrodniczego w kształtowaniu się jego właściwości, podkreślając zanik wzorców kulturowych w powstawaniu krajobrazu zdewastowanego; (III) inne od dotychczasowego spojrzenie na podział krajobrazu kulturowego; (IV) zarys problemów badawczych dotyczących problematyki łączności, przepuszczalności i przenikalności, uwzględniając różnice w znaczeniu tych właściwości, których diagnoza jest szczególnie istotna w czasie szybko zachodzącej transformacji przestrzeni.
Słowa kluczowe: krajobraz kulturowy, holizm, relacje człowiek-krajobraz, łączność krajobrazu, przepuszczalność krajobrazu
[bodego@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
[m.degor@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Cytowanie
APA: Degórska, B., & Degórski, M. (2019). Całościowe ujęcie krajobrazu, wybrane podejścia i problemy badawcze. Przegląd Geograficzny, 91(3), 325-347. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.2
MLA: Degórska, Bożena, and Degórski, Marek. "Całościowe ujęcie krajobrazu, wybrane podejścia i problemy badawcze". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 325-347. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.2
Chicago: Degórska, Bożena, and Degórski, Marek. "Całościowe ujęcie krajobrazu, wybrane podejścia i problemy badawcze". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 325-347. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.2
Harvard: Degórska, B., & Degórski, M. 2019. "Całościowe ujęcie krajobrazu, wybrane podejścia i problemy badawcze". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 325-347. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.2
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 349-364 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Streszczenie
W artykule oszacowano w skali lokalnej wpływ zróżnicowania struktury krajobrazu na cechy zgrupowań chrząszczy biegaczowatych (Carabidae), jako grupy systematycznej niezwykle ważnej dla funkcjonowania ekosystemów rolnych. Stanowiska badawcze zlokalizowano w dwóch odmiennych układach pól (pola wielkoobszarowe i kompleksy pól małe) w dwóch jednostkach regionalnych: Pojezierzu Litewskim i Pobrzeżu Koszalińskim. Administracyjnie analizowane obszary należą do gmin: Dubeninki w województwie warmińsko-mazurskim (miejscowości Rogajny i Łoje), Przerośl w województwo podlaskim (Rakówek) i Potęgowo (miejscowości Wieliszewo, Malczkowo, Darżyno i Darżynko) w województwie pomorskim. Dane faunistyczne pochodzą z 12 transektów (po 6 na każdą jednostkę regionalną i po 3 na każdy typ pola). Zastosowano zestaw wskaźników struktury krajobrazu przystosowanych do lokalnej skali badania. Uzyskane wyniki wskazują na związki między strukturą krajobrazu, wyrażoną liczba płatów zbiorowisk roślinnych, różnorodnością roślinności w otoczeniu i obecnością drzew w krajobrazie a różnorodnością gatunkową i liczbą gatunków biegaczowatych. Nie stwierdzono bezpośredniego wpływu typu gleb w obrębie badanego obszaru oraz w jego sąsiedztwie na różnorodność gatunkową biegaczowatych.
Słowa kluczowe: wielkoobszarowa gospodarka rolna, uprawy tradycyjne, użytkowanie ziemi, Polska Północna
[j.solon@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
[eregulska@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Cytowanie
APA: Solon, J., & Regulska, E. (2019). Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych. Przegląd Geograficzny, 91(3), 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
MLA: Solon, Jerzy, and Regulska, Edyta. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Chicago: Solon, Jerzy, and Regulska, Edyta. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Harvard: Solon, J., & Regulska, E. 2019. "Wpływ zróżnicowania użytkowania krajobrazowego na cechy zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) obszarów rolnych". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 349-364. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.3
Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 365-384 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.4
Streszczenie
Człowiek przekształca krajobraz dla realizacji swoich potrzeb, ale jednocześnie zasoby i walory krajobrazu wpływają na samopoczucie i charakter działalności człowieka. W tych wzajemnie uwarunkowanych oddziaływaniach kluczową rolę odgrywają dwa procesy: percepcja i projekcja krajobrazu. W artykule zaprezentowano: (1) przegląd teorii, które odegrały kluczową rolę w rozwoju wiedzy na temat percepcji krajobrazu; (2) podstawy projekcji krajobrazu, jako logicznej, kreatywnej kontynuacji procesów percepcji; (3) zarys teorii fizjonomicznej struktury krajobrazu oraz możliwości jej praktycznych zastosowań; (4) wyniki pierwszych badań społecznych dotyczących oczekiwanej jakości krajobrazu. Percepcja krajobrazu to odbieranie bodźców z otaczającej przestrzeni za pomocą zmysłów; to złożony proces poznawczy, w wyniku którego w umyśle człowieka powstaje obraz środowiska jego życia. Projekcja krajobrazu służy przede wszystkim opartemu na wiedzy przekształcaniu systemów krajobrazowych w sposób odpowiadający wzrastającym wymogom społecznym, dotyczącym życia w środowisku o jak najwyższej jakości. Projekcja krajobrazu może też służyć kreacji artystycznej, ogromnie ważnej dla rozwoju dziedzictwa kulturowego. Poznaniu procesów projekcji krajobrazu poświęcono dotąd niewiele prac naukowych. Jest to interesujące, perspektywiczne pole badawcze, które może w przyszłości doprowadzić do powstania rodziny teorii projekcji przestrzeni.
Słowa kluczowe: percepcja krajobrazu, projekcja krajobrazu, fizjonomiczna struktura krajobrazu
Cytowanie
APA: Chmielewski, T., Chmielewski, S., & Kułak, A. (2019). Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania. Przegląd Geograficzny, 91(3), 365-384. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.4
MLA: Chmielewski, Tadeusz, et al. "Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 365-384. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.4
Chicago: Chmielewski, Tadeusz, Chmielewski, Szymon, and Kułak, Agnieszka. "Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 365-384. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.4
Harvard: Chmielewski, T., Chmielewski, S., & Kułak, A. 2019. "Percepcja i projekcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 365-384. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.4
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 385-404 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.5
Streszczenie
Studia nad zróżnicowaniem szaty roślinnej obszaru ujścia rzeki Warty do zbiornika Jeziorsko przeprowadzono po 30 latach od jego budowy. Badania terenowe wykonano w 6 transektach prostopadłych do koryta rzeki. Flora liczyła 235 taksonów roślin naczyniowych. Dominowały gatunki rodzime, przy czym w części północnej, w której mniejsza jest antropopresja, przeważały spontaneofity niesynantropijne, a w południowej, w której znajdują się łąki i pastwiska – apofity. Obserwowany strefowy układ roślinności obejmował zróżnicowane zbiorowiska hydrofitów w zbiorniku, terofitów namułkowych na odsłanianym okresowo dnie, różne typy szuwarów i zarośla wierzbowe Salicetum triandro-viminalis oraz łęgi wierzbowe Salicetum albae. Wśród 80 syntaksonów rangi podstawowej przeważały zbiorowiska naturalne. Na mapie roślinności przedstawiono rozmieszczenie 6 formacji roślinnych (leśnej, zaroślowej, terofitów nadbrzeżnych, szuwarów, pastwisk, łąk oraz hydrofitów). Najbardziej zróżnicowana jest środkowa część badanego terenu, gdzie wszystkie formacje tworzyły mozaikę, tam także wskaźnik różnorodności Shannona-Wienera osiągnął najwyższą wartość.
Słowa kluczowe: zbiorowiska roślinne, flora, mapa roślinności, Zbiornik Jeziorsko, środkowa Polska
Cytowanie
APA: Wojterska, M., & Ratyńska, H. (2019). Zróżnicowanie przestrzenne roślinności obszarów zalewowych strefy ujścia rzeki Warty do zbiornika Jeziorsko. Przegląd Geograficzny, 91(3), 385-404. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.5
MLA: Wojterska, Maria, and Ratyńska, Halina. "Zróżnicowanie przestrzenne roślinności obszarów zalewowych strefy ujścia rzeki Warty do zbiornika Jeziorsko". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 385-404. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.5
Chicago: Wojterska, Maria, and Ratyńska, Halina. "Zróżnicowanie przestrzenne roślinności obszarów zalewowych strefy ujścia rzeki Warty do zbiornika Jeziorsko". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 385-404. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.5
Harvard: Wojterska, M., & Ratyńska, H. 2019. "Zróżnicowanie przestrzenne roślinności obszarów zalewowych strefy ujścia rzeki Warty do zbiornika Jeziorsko". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 385-404. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.5
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 405-419 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.6
Streszczenie
W artykule po raz pierwszy zaprezentowano nowo odkryte pole prawdopodobnych form po-pingo, położone na Wysoczyźnie Żarnowieckiej, w północnej Polsce. Na podstawie analizy cyfrowego modelu terenu i wstępnego kartowania geomorfologicznego wyróżniono ponad 80 bardzo dobrze wykształconych form pierścieniowych, z których część tworzy kaskadowo ułożone systemy morfologiczno-hydrograficzne. Każda z form składa się z wyraźnego wału okólnego i obniżenia centralnego, wypełnionego osadami organicznymi – gytiami jeziornymi i torfem o łącznych miąższościach rzędu 5–7 m. Wstępne obserwacje geomorfologiczne wskazują, iż geneza tych form związana była z rozwojem pagórów lodowych typu pingo, w warunkach nieciągłej wieloletniej zmarzliny i ich późniejszą degradacją. Analiza archiwalnych wierceń, przebijających czwartorzęd, dokumentuje obecność okna hydrogeologicznego, łączącego trzy czwartorzędowe poziomy wodonośne na badanym obszarze i pozwala łączyć rozwój analizowanych form z otwartymi systemami pingo. Zaprezentowane w artykule unikatowe stanowisko form po-pingo ma niezwykły potencjał badawczy do dyskusji na temat ewolucji wieloletniej zmarzliny i jej roli w morfogenezie rzeźby obszarów młodoglacjalnych.
Słowa kluczowe: formy pierścieniowe, otwarte systemy pingo, permafrost, późny glacjał, degradacja, po-pingo, północna Polska
[mirek@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Kopernika 19, 87-100 Toruń, Poland
Cytowanie
APA: Błaszkiewicz, M., & Danel, W. (2019). Formy pierścieniowe w rejonie Wejherowa jako prawdopodobne pozostałości po-pingo i ich znaczenie dla paleogeografii późnego glacjału w północnej Polsce. Przegląd Geograficzny, 91(3), 405-419. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.6
MLA: Błaszkiewicz, Mirosław, and Danel, Weronika. "Formy pierścieniowe w rejonie Wejherowa jako prawdopodobne pozostałości po-pingo i ich znaczenie dla paleogeografii późnego glacjału w północnej Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 405-419. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.6
Chicago: Błaszkiewicz, Mirosław, and Danel, Weronika. "Formy pierścieniowe w rejonie Wejherowa jako prawdopodobne pozostałości po-pingo i ich znaczenie dla paleogeografii późnego glacjału w północnej Polsce". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 405-419. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.6
Harvard: Błaszkiewicz, M., & Danel, W. 2019. "Formy pierścieniowe w rejonie Wejherowa jako prawdopodobne pozostałości po-pingo i ich znaczenie dla paleogeografii późnego glacjału w północnej Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 405-419. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.6
Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich
Przegląd Geograficzny (2019) tom 91, zeszyt 3, s. 421-434 | Pełny tekst
doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.7
Streszczenie
Rozpoznanie funkcjonowania szaty roślinnej na obszarach zurbanizowanych jest ważnym zagadnieniem w kontekście poprawy warunków życia ich mieszkańców. W miastach specyficzne warunki klimatyczne, glebowe, wodne, związane z działalnością człowieka, wywierają znaczny wpływ na występującą tam roślinność. Przejawia się to między innymi w mniejszej jej produktywności i w skróceniu okresu wegetacji, w porównaniu do terenów pozamiejskich. Ponadto w miastach mamy do czynienia z intensywnym procesem synantropizacji. W wyniku tego procesu pojawiają się zbiorowiska roślinne, w których gatunki są często obcego pochodzenia. Przystosowują się one stosunkowo łatwo do specyficznych warunków siedliskowych. Nie wymagają prawie żadnych zabiegów pielęgnacyjnych. W związku z powyższym należałoby rozważyć możliwość wykorzystania ich w miastach, szczególnie na obszarach ekstensywnie użytkowanych.
Słowa kluczowe: miasto, roślinność i rośliny, warunki siedliskowe i biotyczne, synantropizacja
Cytowanie
APA: Wysocki, C. (2019). Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich. Przegląd Geograficzny, 91(3), 421-434. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.7
MLA: Wysocki, Czesław. "Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, 2019, pp. 421-434. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.7
Chicago: Wysocki, Czesław. "Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich". Przegląd Geograficzny 91, no. 3 (2019): 421-434. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.7
Harvard: Wysocki, C. 2019. "Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich". Przegląd Geograficzny, vol. 91, no. 3, pp. 421-434. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.3.7