Przegląd Geograficzny (2023) tom 95, zeszyt 4

Abstract

Celem pracy jest wyjaśnienie, czy i w jaki sposób czynniki historyczne mogą odgrywać rolę w kształtowaniu praktyk religijnych oraz jaka może być w tym rola współczesnej urbanizacji i modernizacji. W analizach wykorzystano unikalne dane dotyczące frekwencji na mszy świętej w latach 2016‑2018, liczone we wszystkich 10,0 tys. parafii w Polsce. Dane te analizowano w podziale na regiony uwarunkowane historycznie oraz w podziale na współczesne typy obszarów pod względem intensywności procesów urbanizacyjnych i metropolizacyjnych. Wykazano, że poziom uczestnictwa w praktykach religijnych jest historycznie zakorzeniony (osadzony) w środowisku lokalnym: najwyższy poziom charakteryzuje obszary wschodniej i południowej Polski (Galicja, Królestwo Kongresowe), a w większości z tych regionów obserwujemy spadek uczestnictwa wraz ze wzrostem stopnia urbanizacji i metropolizacji, ale jednocześnie istotne różnice pomiędzy regionami uwarunkowanymi historycznie dla obszarów o podobnym stopniu urbanizacji, także pomiędzy dużymi miastami. Na tej podstawie opracowano model przestrzennych (historyczno‑geograficznych) uwarunkowań praktyk religijnych w Polsce. Analizy są pierwszym szczegółowym badaniem zróżnicowania parafii katolickich w oparciu o tak dużą i geograficznie szczegółową próbę badawczą

Keywords: geografia religii, praktyki religijne, katolicyzm, zakorzenienie, regiony historyczno‑kulturowe, klasyfikacja funkcjonalna gmin

Przemysław Śleszyński [psleszyn@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Wojciech Sadłoń [w.sadlon@iskk.pl], Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. ks. W. Zdaniewicza
Mariusz Kowalski [mar.kow@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland
Piotr Łysoń [lyson11@wp.pl], Główny Urząd Statystyczny
Łukasz Prażmo [lprazmo@gis-expert.pl], GIS-Expert sp. z o.o.

Citation

APA: Śleszyński, P., Sadłoń, W., Kowalski, M., Łysoń, P., Żukowski, T., & Prażmo, �. (2023). Rola terytorialnego zakorzenienia historycznego w kształtowaniu praktyk religijnych w parafiach katolickich w Polsce. Przegląd Geograficzny, 95(4), 369-395. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.2
MLA: Śleszyński, Przemysław, et al. "Rola terytorialnego zakorzenienia historycznego w kształtowaniu praktyk religijnych w parafiach katolickich w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, 2023, pp. 369-395. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.2
Chicago: Śleszyński, Przemysław, Sadłoń, Wojciech, Kowalski, Mariusz, Łysoń, Piotr, Żukowski, Tomasz, and Prażmo, Łukasz. "Rola terytorialnego zakorzenienia historycznego w kształtowaniu praktyk religijnych w parafiach katolickich w Polsce". Przegląd Geograficzny 95, no. 4 (2023): 369-395. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.2
Harvard: Śleszyński, P., Sadłoń, W., Kowalski, M., Łysoń, P., Żukowski, T., & Prażmo, �. 2023. "Rola terytorialnego zakorzenienia historycznego w kształtowaniu praktyk religijnych w parafiach katolickich w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, pp. 369-395. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.2

Abstract

Od 1999 r. zbiór 16 województw w Polsce nie uległ zmianie ilościowej (pomimo ustawicznej krytyki ówczesnej reformy administracyjnej). Stan ten spowodował powstanie obszarów wykluczonych, często skoncentrowanych wokół ośrodków o (teoretycznie) podobnym potencjale do najmniejszych miast wojewódzkich. Celem artykułu jest rozpoznanie, w jaki sposób obecnie obowiązujący podział administracyjny na województwa jest postrzegany przez tych, którzy nie mają możliwości porównania go z podziałem obowiązującym przed ostatnią reformą – młodzież ze szkół średnich. Badania ankietowe zrealizowano w dziesięciu miastach: sześciu ośrodkach mogących stać się w przyszłości stolicami województw (Częstochowa, Kalisz, Koszalin, Płock, Radom, Słupsk) oraz czterech stolicach województw o zbliżonym do tych miast potencjale (Gorzów Wielkopolski, Kielce, Toruń, Zielona Góra). Wyniki pokazują, iż młodzież z miast niewojewódzkich częściej wybiera funkcję administracyjną jako najważniejszą funkcję regionalnej stolicy, a uczniowie szkół ze stolic województw silniej podkreślają konieczność pełnienia przez stolicę również funkcji kulturalnej, edukacyjnej i religijnej. Zauważono zależność między ogólnym wyposażeniem miasta w usługi a opinią młodzieży – im więcej placówek i usług mieściło się w danym ośrodku, tym częściej był on wskazywany jako „regionalna stolica”. Nie wykazano natomiast występowania tzw. „kompleksu niższości” wobec mieszkańców stolic województw oraz związku między realnym wyposażeniem miasta w konkretne rodzaje placówek a funkcjami, które powinna pełnić regionalna stolica w opinii młodzieży.

Keywords: administrative division, voivodeships, regional centres, marginalisation, young people of school age, perception

Adam R. Parol [ar.parol@doctoral.uj.edu.pl], Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
Łukasz Gręda [l.greda@uw.edu.pl], Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Katarzyna Wrona [ka.wrona@doctoral.uj.edu.pl], Jagiellonian University, Doctoral School of Exact and Natural Sciences

Citation

APA: Parol, A., Gręda, �., & Wrona, K. (2023). Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych. Przegląd Geograficzny, 95(4), 397-420. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.3
MLA: Parol, Adam R., et al. "Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, 2023, pp. 397-420. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.3
Chicago: Parol, Adam R., Gręda, Łukasz, and Wrona, Katarzyna. "Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych". Przegląd Geograficzny 95, no. 4 (2023): 397-420. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.3
Harvard: Parol, A., Gręda, �., & Wrona, K. 2023. "Percepcja przez młodzież szkolną funkcji i rangi wybranych ośrodków regionalnych". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, pp. 397-420. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.3

Abstract

Inequalities and disparities across space are the result of an unequal distribution of resources and income in and between specific areas. It is primarily on the quality and abundance of internal resources and the level of economic use made of them that regional and local development depends. Resources constitute the competitive advantage regions enjoy and are largely responsible for determining their specialisation and economic functions. It is widely assumed that the activation of a region’s internal potential has a positive effect on the living conditions of its residents and allows for the most-effective use of resources in support of regional development. Such an assumption is guided by the theoretical concepts of territorial capital (Camagni, 2008), endogenous capabilities (Scott and Storper, 2003) or local conditions and local networking (Fujita et al., 1999).

The root cause of spatial inequality appears to lie in natural resources (even if this the more-general geographical location, or the more-specific presence of raw materials, or environmental conditions). These are deemed to have shaped settlement, migration flows, the development of infrastructure in regions, and their economic specialisation.

The result of the outworking of all these processes and phenomena is for areas of differentiated socio-economic development to have developed. As an example, the countries of the European Union suffer from pronounced socioeconomic disparities between regions (Petrakos et al., 2005; Psycharis et al., 2020), even as it is worth noting that, while inequalities between countries are decreasing gradually, inter-regional disparities within countries are actually increasing (Perrons, 2012; Kemenyi Storper, 2020). Very pronounced manifestations concern urban versus rural areas, as it is particularly in agglomeration areas that the labour market, public infrastructure, the services and manufacturing sectors are all concentrated, with the result being a shaping of decidedly-higher wages and levels of wellbeing defined broadly, as compared with rural areas.

Associated with the disparities is the concept of the area (or region) lagging behind, and thus being deemed problematic, depressed, peripheral, handicapped, etc. The connotations of these terms are such as to denote territories characterised by certain phenomena and processes that are negative, and indeed more negative than in other areas. Given that consistent negativity, this study has treated the different concepts as if they were synonyms, given that what counts is that the territories in question represent negative values on the axis of spatial inequality.

In recent years, increasing scientific attention has been focused on the social and political consequences of spatial inequalities, which have gained repeat description in the context of a threat being posed to social cohesion and potentially entailing political breakdown, even as injustice and marginalisation are present. Social discontent is then reflected in the rise of populist and contesting parties that target the establishment.

And so to the core purpose of the work described here, which has sought to determine the consequences of spatial inequality (disparities) as manifested in the political sphere. To that end, this paper begins with a characterisation of the way in which research approaches to problem areas and social discontent have evolved. That then leads into the analysis of voter preferences founded upon comparison of two constituencies (Electoral Districts) located in problem areas of both NW and SE Poland, by reference to the results for the Polish Sejm (Lower House) recorded at the last four elections (of 2011, 2015, 2019 and 2023). The results in these case studies were contrasted with nationwide political preferences, as well as results in a District considered one of Poland’s most-developed socioeconomically. A common thesis in the literature as to the populist preferences of problem-area residents gained tentative acceptance. The study was carried out within the framework of a research project entitled “Social and political consequences of spatial inequality: a case study of Central and Eastern Europe”, which has involved scientific teams from Poland, the Czech Republic and Germany.

The results from the case studies (focusing on the Electoral Districts of Koszalin (in NW Poland) and Chełm (SE)) were contrasted with nationwide political orientations and results from one of the most-elite (and thus implicitly least-populist) localities in Poland, i.e. Poznań. The comparisons made were able to confirm the thesis regarding the more-populist voting preferences of problem-area residents. However, on the Polish political scene, populism cannot necessarily be said to represent a specific ideology on the left-right axis, rather showing a potential to attract voters whose preferences have developed either in local conservative or more-progressive milieus. More ideologically expressive parties, on both the right and the left, obtained comparable and higher results in problem areas than nationwide in both types of community. On the other hand, mainstream parties aware of the potential behind populist factions, are adjusting their electoral programmes to compete for the votes of the “discontented” communities in “left-behind” areas.

Keywords: spatial inequalities, geography of discontent, voting preferences, problem areas, populism

Jerzy Bański [jbanski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Mariusz Kowalski [mar.kow@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Michał Konopski [konopski@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN

Citation

APA: Bański, J., Kowalski, M., & Konopski, M. (2023). Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce. Przegląd Geograficzny, 95(4), 421-446. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.4
MLA: Bański, Jerzy, et al. "Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, 2023, pp. 421-446. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.4
Chicago: Bański, Jerzy, Kowalski, Mariusz, and Konopski, Michał. "Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce". Przegląd Geograficzny 95, no. 4 (2023): 421-446. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.4
Harvard: Bański, J., Kowalski, M., & Konopski, M. 2023. "Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, pp. 421-446. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.4

Abstract

Urban shrinkage, characterised by long-term demographic, socio-economic and spatial changes, has been studied extensively, including via research into causes, typologies, and planning responses. However, while understanding and measuring urban shrinkage processes is crucial if policymakers are to respond adequately to cities’ challenges, multi-criterion studies on shrinkage trajectories are still required for the spatiotemporal complexity to be captured correctly. This study reviews methods by which urban shrinkage is studied and concludes with a selection of multi-criterion methods that offer more in-depth insight than population-based methods. Finally, a multicriteria analysis, adapted from Milbert (2015), is applied to measure urban shrinkage in Poland in the years 2006 to 2021. This incorporates six variables with a view to shrinking and growing cities being assessed and assigned to one of five categories.

The research provides insights into Poland’s most recent urban shrinkage processes. Results show that, over the analysed period, urban shrinkage was a phenomenon that increased and intensified in Poland, affected a growing number of urban centres of medium size, and was to be noted on the peripheries of metropolitan areas. Such research outcomes contribute to a better understanding of urban shrinkage in Poland, provide a basis for further research, and inform policymakers as they seek to formulate more-targeted strategies to address the specific challenges that urban shrinkage raises.

Keywords: urban shrinkage, multi-criterion indicator, urbanisation trends, urban data analysis, Poland

Ewa Szymczyk [ewa.szymczyk@doktorant.pk.edu.pl], Politechnika Krakowska, Wydział Architektury i Urbanistyki
Mateusz Bukowski [m.bukowski@gmail.com], -

Citation

APA: Szymczyk, E., & Bukowski, M. (2023). Identification of shrinking cities in Poland using a multi-criterion indicator. Przegląd Geograficzny, 95(4), 447-473. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.5
MLA: Szymczyk, Ewa, and Bukowski, Mateusz. "Identification of shrinking cities in Poland using a multi-criterion indicator". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, 2023, pp. 447-473. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.5
Chicago: Szymczyk, Ewa, and Bukowski, Mateusz. "Identification of shrinking cities in Poland using a multi-criterion indicator". Przegląd Geograficzny 95, no. 4 (2023): 447-473. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.5
Harvard: Szymczyk, E., & Bukowski, M. 2023. "Identification of shrinking cities in Poland using a multi-criterion indicator". Przegląd Geograficzny, vol. 95, no. 4, pp. 447-473. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.4.5