Najnowszy zeszyt

Streszczenie

Pomiary z wykorzystaniem radarów meteorologicznych dostarczają dane opadowe o dużej rozdzielczości przestrzennej, które są szczególnie potrzebne do modelowania hydrodynamicznego w obszarach zurbanizowanych. Głównym ograniczeniem w kwestii szacowania opadów przy wykorzystaniu radarów jest duża zmienność zależności Z-R (tj. między wartościami odbiciowości i intensywności opadów) w czasie i przestrzeni. Pomiary z wykorzystaniem disdrometru laserowego (Parsivel1), zlokalizowanego na stacji meteorologicznej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, zrealizowane w latach 2012‑2014 oraz 2019‑2020 (w okresach kwiecień‑październik), pozwoliły na zgromadzenie danych umożliwiających wyznaczenie zależności Z‑R typu potęgowego (parametrów a, b) w odniesieniu do poszczególnych miesięcy. Przeprowadzone badania wykazały znaczące różnice między wartościami parametru a (mnożnika w zależności Z-R) dla poszczególnych miesięcy, co wskazuje na potrzebę uwzględnienia w procedurze kalibracji radarów zmiennych zależności Z-R. Ustalono, że istnieje silna korelacja (R = 0,70) między parametrem a zależności Z-R i średnią miesięczną odbiciowością opadów, którego wartości pomierzono za pomocą disdrometru. Wyniki tych badań stanowią przyczynek do zwiększenia dokładności szacowania wielkości opadów przy wykorzystaniu radarów meteorologicznych.

Słowa kluczowe: disdrometr laserowy, odbiciowość i intensywność opadów, zależność Z-R, kalibracja radaru meteorologicznego, wielkość opadów, hydrologia

Mariusz Paweł Barszcz [mariusz_barszcz@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska

Cytowanie

APA: Barszcz, M. (2024). Zmienność zależności Z-R w okresach miesięcznych – dla zwiększenia dokładności szacowania wielkości opadów za pomocą radarów meteorologicznych. Przegląd Geograficzny, 96(4), 447-458. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.2
MLA: Barszcz, Mariusz Paweł. "Zmienność zależności Z-R w okresach miesięcznych – dla zwiększenia dokładności szacowania wielkości opadów za pomocą radarów meteorologicznych". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 447-458. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.2
Chicago: Barszcz, Mariusz Paweł. "Zmienność zależności Z-R w okresach miesięcznych – dla zwiększenia dokładności szacowania wielkości opadów za pomocą radarów meteorologicznych". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 447-458. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.2
Harvard: Barszcz, M. 2024. "Zmienność zależności Z-R w okresach miesięcznych – dla zwiększenia dokładności szacowania wielkości opadów za pomocą radarów meteorologicznych". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 447-458. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.2

Streszczenie

Turkusowe Lake is a pit lake formed after the extraction of CaCO₃, located within the Wolin National Park (northwestern Poland). The aim of the study was to assess the potential contamination of water and bottom sediments with trace elements (TE) in relation to previous research, which indicated the impact of anthropogenic pressure. To achieve this, basic physico-chemical parameters of the water (pH, temperature, electrical conductivity, oxygen content) were measured, and the concentrations of TEs (Ag, As, Ba, Be, Cd, Co, Cr, Cu, Mo, Ni, Pb, Sb, Tl, V, Zn) in water and bottom sediments. The potential contamination of water by trace elements was evaluated using the trace metal evaluation index (TMEI), while sediment contamination was assessed using the geoaccumulation index (I_geo) and contamination factor (CF). The results of the TMEI and I_geo did not indicate contamination, whereas the CF pointed to low, initial contamination of the bottom sediments by Ni and V. It has been demonstrated that the lower layer of the lake becomes contaminated by TEs more quickly, in contrast to the upper layer, which undergoes faster eutrophication. Turkusowe Lake continues to demonstrate significant resistance to TEs contamination due to its alkaline pH, but regular monitoring is recommended.

Słowa kluczowe: pit lake, trace elements (TEs), contamination of water and sediments, anthropogenic pressure, pro- tected area, Wolin National Park

Igor Śniady [igosni@st.amu.edu.pl], Adam Mickiewicz University, Faculty of Geographical and Geological Sciences
Weronika Orzechowska [werorz@st.amu.edu.pl], Adam Mickiewicz University, Faculty of Geographical and Geological Sciences
Emilia Smardz [emisma@st.amu.edu.pl], Adam Mickiewicz University, Faculty of Geographical and Geological Sciences
Marcin Siepak [marcin.siepak@amu.edu.pl], Adam Mickiewicz University, Faculty of Geographical and Geological Sciences

Cytowanie

APA: Śniady, I., Orzechowska, W., Smardz, E., & Siepak, M. (2024). Trace elements in Turkusowe Lake waters and bottom sediments (Wolin National Park, Poland. Przegląd Geograficzny, 96(4), 459-471. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.3
MLA: Śniady, Igor, et al. "Trace elements in Turkusowe Lake waters and bottom sediments (Wolin National Park, Poland". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 459-471. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.3
Chicago: Śniady, Igor, Orzechowska, Weronika, Smardz, Emilia, and Siepak, Marcin. "Trace elements in Turkusowe Lake waters and bottom sediments (Wolin National Park, Poland". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 459-471. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.3
Harvard: Śniady, I., Orzechowska, W., Smardz, E., & Siepak, M. 2024. "Trace elements in Turkusowe Lake waters and bottom sediments (Wolin National Park, Poland". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 459-471. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.3

Streszczenie

Prawidłowe wyznaczenie wielkości opadu deszczowego na obszarze zlewni, w kontekście czasu jego trwania i prawdopodobieństwa przewyższenia, stanowi podstawę projektowania, weryfikacji i eksploatacji systemów odwodnieniowych (kanalizacyjnych) w miastach. Opracowanie i wdrożenie przez IMGW-PIB w 2022 r. modeli opadowych PMAXTP, obejmujących swoim zasięgiem całą Polskę, umożliwia bezpłatny dostęp do aktualnych i wiarygodnych informacji o lokalnych wysokościach (natężeniach) opadów maksymalnych. W pracy przedstawiono wyniki analiz, które obejmowały porównanie wysokości opadów o określonych charakterystykach (czasach trwania w zakresie 5-4320 min oraz prawdopodobieństwach 2-50%), wyznaczonych z modelu PMAXTP dla stacji meteorologicznej Warszawa-Bielany, względem korespondujących wielkości z tradycyjnie dotychczas stosowanych modeli Błaszczyka i Bogdanowicz-Stachý. Przeprowadzone analizy obejmowały również weryfikację przestrzennej zmienności opadów z modeli PMAXTP oraz działania systemu kanalizacji deszczowej na obszarze Lotniska Chopina. Stwierdzono m.in., że aktualne wysokości (kwantyle) opadów z modelu PMAXTP charakteryzują się przeważnie niższymi wartościami w porównaniu do adekwatnych danych z historycznego modelu Bogdanowicz-Stachý. Wskazano na znaczące różnice w wielkościach opadów z modeli PMAXTP dla stacji pomiarowych Warszawa-Bielany i Świder oddalonych od siebie o ok. 27 km. W wyniku hydrodynamicznych symulacji w modelu SWMM ustalono, że przyjęte modele opadowe mają znaczący wpływ na wartości przepływu wód w badanej zlewni. Uzyskano informacje o występowaniu przeciążeń dla określonych kanałów deszczowych i wylewów na obszarze Lotniska Chopina.

Słowa kluczowe: model opadowy PMAXTP, model Bogdanowicz-Stachý, model Błaszczyka, opad maksymalny, model hydrodynamiczny SWMM, kanalizacja deszczowa

Mariusz Paweł Barszcz [mariusz_barszcz@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska
Ewa Kaznowska [ewa_kaznowska@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska
Michał Wasilewicz [michal_wasilewicz@sggw.edu.pl], Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Inżynierii Środowiska

Cytowanie

APA: Barszcz, M., Kaznowska, E., & Wasilewicz, M. (2024). Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia. Przegląd Geograficzny, 96(4), 473-494. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4
MLA: Barszcz, Mariusz Paweł, et al. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 473-494. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4
Chicago: Barszcz, Mariusz Paweł, Kaznowska, Ewa, and Wasilewicz, Michał. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 473-494. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4
Harvard: Barszcz, M., Kaznowska, E., & Wasilewicz, M. 2024. "Analiza wysokości opadów maksymalnych z modelu PMAXTP i ich zastosowanie do weryfikacji działania miejskiego systemu odwodnienia". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 473-494. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4

Streszczenie

Głównym celem artykułu było uporządkowanie założeń koncepcji rozwiązań opartych na przyrodzie (NbS – Nature-based Solutions) i uzasadnienie traktowania jej jako pola badawczego integrującego nauki geograficzne. Artykuł ma charakter przeglądowy, a zawarte w nim ustalenia opierają się na analizie treści 93 publikacji. W ramach postępowania badawczego dokonano przeglądu funkcjonujących definicji NbS oraz przedstawiono aktualne propozycje ich konkretyzacji. Na tej podstawie zaproponowano syntetyczny wykaz najważniejszych aspektów uwzględnionych w koncepcji NbS, których uporządkowanie pozwoliło zidentyfikować lukę badawczą w postaci braku satysfakcjonującego opisu podejścia systemowego, jednocześnie traktowanego jako kluczową zasadę w tej koncepcji. Kompleksowość założeń NbS sprawia, że bardzo dobrze wpisuje się ona w interdyscyplinarny zakres badań geograficznych, dotyczących relacji w ramach systemu: człowiek-środowisko przyrodnicze. W artykule zidentyfikowano szereg powiązań NbS z geografią, posiadających zarówno charakter holistyczny, jak i bardziej wyspecjalizowany, odnoszący się do konkretnych problemów geografii oraz jej subdyscyplin. Potwierdzono w ten sposób integracyjny charakter koncepcji NbS w kontekście rozwoju nauk geograficznych. Sformułowano również propozycje przyszłych kierunków badań geograficznych, które mogłyby przyczynić się do rozwoju koncepcji NbS.

Słowa kluczowe: rozwiązania oparte na przyrodzie, NbS, pole badawcze geografii, rozwój geografii, integracja geografii

Tomasz Herodowicz [herod@amu.edu.pl], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej

Cytowanie

APA: Herodowicz, T. (2024). Rozwiązania oparte na przyrodzie jako pole badawcze integrujące geografię. Przegląd Geograficzny, 96(4), 495-516. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.5
MLA: Herodowicz, Tomasz. "Rozwiązania oparte na przyrodzie jako pole badawcze integrujące geografię". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 495-516. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.5
Chicago: Herodowicz, Tomasz. "Rozwiązania oparte na przyrodzie jako pole badawcze integrujące geografię". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 495-516. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.5
Harvard: Herodowicz, T. 2024. "Rozwiązania oparte na przyrodzie jako pole badawcze integrujące geografię". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 495-516. https://doi.org/10.7163/PrzG.2024.4.5

Streszczenie

W dniu 12 czerwca 2024 r. odszedł do wieczności prof. dr hab. Grzegorz Węcławowicz, wybitny uczony i geograf, zasłużony dla polskiej i międzynarodowej nauki. Był Mistrzem dla kilku pokoleń badaczy (nie tylko geografów), a jednocześnie Przyjacielem, człowiekiem wielkiej dobroci i gorącego serca, wrażliwym, nieobojętnym na sprawy ludzkie – te publiczne i prywatne, zawsze chętnym do niesienia pomocy. A równocześnie stawiającym wysokie standardy pracy naukowej i kultury osobistej.

Swoje życie zawodowe związał głównie z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Tam w 1970 r. rozpoczął studia doktoranckie i ukończył je w 1974 r. rozprawą pt. Struktura przestrzeni społeczno-gospodarczej Warszawy w 1931 i 1970 r. w świetle analizy czynnikowej. Promotorem był prof. Kazimierz Dziewoński. Była to duża zmiana merytoryczna, bowiem primo voto był geomorfologiem (studia na Uniwersytecie Warszawskim 1961‑1966, następnie 1967‑1970 zatrudniony w Instytucie Geografii Wydziału Biologii Nauk i Nauk o Ziemi UW), a praca magisterska (obroniona w 1966 r.) dotyczyła procesów morfologicznych doliny Wisły w holocenie.

Zmiana zainteresowań okazała się wielkim sukcesem naukowym, gdyż będący ledwo po trzydziestce młody doktor z Polski udowodnił, że w ówczesnym kraju komunistycznym w społeczeństwach miejskich występują te same zjawiska i procesy, co w kapitalistycznym Zachodzie. Dotyczyło to m.in. dużych zróżnicowań wewnętrznych w mieście pod względem struktury zawodowej, wykształcenia, jakości mieszkań, prowadzących do mozaikowatości struktury społecznej oraz powstawania obszarów „lepszych” i „gorszych”. Praca ta była przełomowa dla zrozumienia i rozwoju koncepcji tzw. miasta socjalistycznego. Wyniki analiz zostały szybko opublikowane (1975, seria Prace Geograficzne), także w językach angielskim, rosyjskim i włoskim.

Przez kolejne dwie dekady Profesor Węcławowicz głównie kontynuował i pogłębiał swoje zainteresowania dotyczące geografii miast i ludności. W latach 1976‑1977 przebywał na prestiżowym stażu w London School of Economics and Political Science. Nabyte doświadczenia zaowocowały pracą habilitacyjną Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski, wydaną w 1988 r., w której ugruntował swoją pozycję czołowego badacza w nurcie ekologii miejskiej. Nurt ten na całym świecie był i w zasadzie jest obecnie najważniejszym i najlepiej rozwiniętym w badaniach struktur wewnętrznych miast. Swoją ocenę rozwoju geografii społecznej miast w Polsce podsumował w artykule w Przeglądzie Geograficznym w 2017 r. (Geografia społeczna miast w Polsce).

W 1996 r. dzięki pobytowi w University of Leeds została wydana w UCL Press jedna z Jego najważniejszych i bardzo często przywoływanych prac: Contemporary Poland. Space and Society. Była ona tzw. książką profesorską, a tytuł profesora nauk o Ziemi został przyznany w 1998 r. W pierwszym okresie transformacji monografia ta stała się klasyczną pozycją opisującą procesy przestrzennych przemian społecznych w postkomunistycznym kraju. Na tej podstawie Profesor Węcławowicz opublikował w Wydawnictwie Naukowym PWN podręcznik akademicki Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Studium z geografii społeczno-gospodarczej (2002), a następnie Geografię społeczną miast. Zróżnicowania społeczno-przestrzenne (2003). Obydwie monografie miały w późniejszym czasie rozszerzone wydania. W 2007 r. ukazała się Geografia społeczna miast. Uwarunkowania społeczno-przestrzenne, a w 2018 r. – Geografia społeczna Polski, będąca ukoronowaniem badań i doświadczeń związanych z tą tematyką. Niestety, przygotowanie kolejnego wydania zatrzymała niespodziewana i bolesna choroba, której nie poddawał się. W ostatnich latach życia interesował się historią geografii ziem polskich, pracował też nad podręcznikiem geografii dla studentów we Francji.

Po 1989, a szczególnie po 2000 r. zainteresowania naukowe Profesora Grzegorza Węcławowicza ewoluowały w stronę praktyczną: rozwoju regionalnego i lokalnego, gospodarki przestrzennej, planowania przestrzennego. W 1993 r. ukazał się pierwszy tom Atlasu Warszawy opracowany na podstawie wyników spisu powszechnego z 1988 r. Oprócz celu naukowego publikacja ta miała też wymiar aplikacyjno-poznawczy dla władz stolicy oraz planistów-urbanistów. Atlas ten, kontynuowany także przez współpracowników, doczekał się 11 tomów. Profesor brał także udział w wielu innych projektach związanych z planowaniem i gospodarką przestrzenną miast. Włączał się wielokrotnie w opracowywanie strategii rozwoju oraz innych dokumentów planistycznych i urbanistycznych, zwłaszcza w Warszawie (Jego głównym „polu” badawczym), a ponadto w Krakowie (udział w przygotowaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), Radomiu oraz kilku innych miastach i gminach. Po roku 2000 brał udział (w tym był kierownikiem polskich zespołów) w kilku dużych międzynarodowych projektach badawczych Unii Europejskiej, poświęconych m.in. restrukturyzacji miast, wykluczeniu społecznemu, dobrym praktykom zarządzania. W roku 2006 brał udział w opracowaniu planu regionalnego Fazzanu w Libii.

W latach 2002‑2006 Profesor Węcławowicz kierował pracami zespołu, który opracował kilka wersji Raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju (przyjętego przez Sejm RP w 2007 r.), a w roku 2005 – dokument Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej. Później, w latach 2007‑2011, brał udział w opracowaniu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – kluczowego i bardzo wysoko ocenianego dokumentu na temat rozwoju przestrzennego Polski. Opublikowane w 2006 r. pierwsze z opracowań (seria Monografie IGiPZ PAN) na długo stało się jednym z podręczników z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej Polski, podkreślającym zwłaszcza rolę „długiego trwania” struktur przestrzennych i regionalnych oraz różnego rodzaju powiązań w systemie człowiek-środowisko.

Kolejnym ważnym nurtem zainteresowań Profesora Węcławowicza była geografia wyborcza. Po 1989 r. był jednym z prekursorów tych badań, w tym w 1998 r. opublikowany został jeden z Atlasów Warszawy nt. wyborów parlamentarnych 1991 i 1993. Zainteresowania te przechodziły z czasem szerzej w geografię polityczną, politologię i geopolitykę, a także w historię, filozofię czy nawet historiografię ulubionych autorów. Profesor był bowiem erudytą, uwielbiał otrzymywać, nabywać i czytać książki, dyskutować, miał swoje poglądy na Polskę, Europę i świat.

W rodzimym Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN był współtwórcą największych sukcesów naukowych, eksperckich i organizacyjnych. Dzięki licznym pobytom w kilkunastu krajach posiadał doskonałe kontakty zagraniczne, które owocowały m.in. wymianą doktorantów, współpracą projektową, publikacjami. Szczególnie procentowała Jego wysoka kultura osobista, bezpośredniość, łatwość nawiązywania kontaktów i przyjaźni, uczciwość (nie tylko naukowa), chęć niesienia pomocy, otwarcie na drugiego człowieka, ciekawość świata, ludzi i kultur. Stąd bardzo wielu chciało Go zaprosić do współpracy, w tym prosić o opiekę naukową na początku swej drogi i kariery zawodowej. Wypromował dziesięciu doktorów, spośród których aktualnie jedna osoba posiada tytuł profesora, a dwie stopień doktora habilitowanego. Liczba osób, którym w jakiś sposób pomógł lub wpłynął na drogę naukową i zawodową jest znacznie większa, nie dotyczy tylko warszawskiego Instytutu PAN.

Choć spełniał się w roli organizatora i często lidera różnych inicjatyw, to przez większość kariery zawodowej raczej stronił od stanowisk. Był to zapewne wybór celowy, gdyż dawało Mu to więcej niezależności oraz czas na badania i podróże. W roku 1999 objął funkcję kierownika Zakładu Geografii Miast i Ludności (pełnił ją do 2012 r.), a w latach 2007‑2018 przewodniczył Radzie Naukowej IGiPZ PAN. Był też wieloletnim członkiem Komitetu Nauk Geograficznych PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, wykładowcą kilku polskich i zagranicznych uczelni, w tym University of Leeds. Przez prawie dwie dekady redagował warszawskie Prace Geograficzne (2001‑2018), a w latach 1993‑2009 wspomniany Atlas Warszawy. Był w zasadzie „stałym” współpracującym ekspertem bardzo wielu instytucji publicznych – naukowych, społecznych, samorządowych.

Współpracował z wieloma organizacjami społecznymi, m.in. Unią Metropolii Polskich i Polskim Towarzystwem Geograficznym. Z tym ostatnim był związany od lat 70. ubiegłego wieku, głównie z Oddziałem Warszawskim, a od lat 90. – Akademickim. W latach 1997‑2000 był Zastępcą Przewodniczącego PTG, a w latach 2000‑2003 zasiadał w Sądzie Koleżeńskim Zarządu Głównego PTG. W roku 2015 został odznaczony Honorowym Dyplomem Komisji Geografii Osadnictwa i Ludności PTG w uznaniu zasług na rzecz rozwoju polskiej geografii osadnictwa i ludności, a w roku 2018 – Medalem 100-lecia PTG. Ponadto w 2023 r. Jego Alma Mater – obecnie Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, przyznała Mu swe najwyższe wyróżnienie – Medal im. Jerzego Kondrackiego.

Profesor Węcławowicz urodził się 14 listopada 1943 r. w Piasecznie i przez pierwsze lata swego życia wychowywał się w Zalesiu Górnym pod Warszawą. Został pochowany 19 czerwca 2024 r. w pobliskim Piasecznie, w grobie rodzinnym.

Przemysław Śleszyński [psleszyn@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN

Cytowanie

APA: Śleszyński, P. (2024). Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024). Przegląd Geograficzny, 96(4), 517-519. https://doi.org/
MLA: Śleszyński, Przemysław. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 517-519. https://doi.org/
Chicago: Śleszyński, Przemysław. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 517-519. https://doi.org/
Harvard: Śleszyński, P. 2024. "Wspomnienie o Profesorze Grzegorzu Węcławowiczu (1943‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 517-519. https://doi.org/

Streszczenie

18 października 2024 r. pożegnaliśmy na Cmentarzu Północnym w Warszawie naszego wieloletniego Kolegę i Przyjaciela, Andrzeja Gocłowskiego.

Urodził się 7 października 1942 r. w Lublinie. Geografię studiował na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej i przez pierwsze 10 lat działalności zawodowej związany był z tą uczelnią. Początkowo specjalizował się w zakresie hydrografii. Kilka lat pracował jako asystent w Zakładzie Hydrografii, kierowanym przez profesora Tadeusza Wilgata, następnie przeniósł się do kierowanej przez profesor Anielę Chałubińską Katedry Geografii Regionalnej i tej dziedzinie geografii pozostał wierny przez wszystkie dalsze lata swojej kariery naukowej. W 1974 r. doktoryzował się na podstawie pracy pt. Dział wodny Odra-Wisła i jego ewolucja (promotorką była prof. Chałubińska). W 1975 r. przeniósł się do stolicy i podjął pracę na Uniwersytecie Warszawskim, w Zakładzie Geografii Regionalnej, gdzie pracował aż do przejścia na emeryturę w 2012 r. Tu, z inspiracji kierownika Zakładu profesora Bolesława Dumanowskiego, zajął się problematyką relacji między środowiskiem przyrodniczym a osadnictwem. Analizował głównie zależności między granicami fizycznogeograficznymi a różnorodnymi cechami osadnictwa (lokalizacją, rozwojem, trwałością) na terenie Polski i Europy Wschodniej. Zajmował się hierarchizacją poszczególnych rodzajów granic fizycznogeograficznych z punktu widzenia ich znaczenia dla osadnictwa. Opracował oryginalną koncepcję przyrodniczo-humanistycznego podejścia badawczego. Uwzględniało ono zarówno geograficzną atrakcyjność granic przyrodniczych dla osadnictwa, jak również uwarunkowania historyczne przy wyznaczaniu rubieży rozprzestrzeniania się osadnictwa. Przez kilka lat prowadził na Krymie badania terenowe dotyczące tej problematyki. Ich wyniki przedstawił w rozprawie habilitacyjnej pt. Przyrodnicze uwarunkowania lokalizacji i trwałości miast na Półwyspie Krymskim (VI w. p.n.e. – XX w. n.e.), będącej podstawą nadania Mu w 1994 r. stopnia doktora habilitowanego Nauk o Ziemi w zakresie geografii. W późniejszym okresie zajmował się także zagadnieniami etniczno-kulturowymi w krajach Europy Południowo-Wschodniej oraz problematyką turystyczną. Wykładał nie tylko na UMCS i UW, ale także na uczelniach w Łowiczu, Siedlcach i Lublinie. Przekazywał swoją wiedzę studentom, ale był też cenionym popularyzatorem geografii. Przez wiele lat występował jako ekspert w popularnym teleturnieju „Wielka Gra”. W ostatnich latach współpracował z Mazowieckim Biurem Planowania Regionalnego w Warszawie. Był wnikliwym recenzentem wielu artykułów, publikowanych na łamach samorządowego czasopisma naukowego MAZOWSZE Studia Regionalne.

Choć z wykształcenia był przyrodnikiem, w głębi duszy czuł się bardziej humanistą. Pasjonowała go historia i geopolityka; na te tematy mógł dyskutować godzinami. Imponował nam swoją erudycją w tych dziedzinach. Był przy tym bardzo skromnym i uczynnym kolegą. Ceniliśmy też Jego autoironiczne poczucie humoru.

Obszarem szczególnie Mu bliskim była Ukraina. Bywał tam wielokrotnie, zarówno za czasów dawnego ZSRR, jak i po uzyskaniu przez nią niepodległości. Brał udział, także będąc już na emeryturze, w wielu organizowanych w Ukrainie konferencjach geograficznych i historycznych, gdzie wygłaszał i publikował swoje referaty. Przyjaźnił się z wieloma ukraińskimi geografami, historykami, archeologami. W ostatnich latach wspierał ich duchowo i materialnie. Po napaści Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. dopomógł kilkorgu z nich znaleźć w Polsce schronienie i zatrudnienie.

Mimo dręczącej Go w ostatnich latach poważnej choroby nadal utrzymywał bliskie kontakty z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, na którym przepracował blisko 40 lat. Zmarł 13 października 2024 r.

Cytowanie

APA: Koledzy z Zakładu Geografii Regionalnej UW, K. (2024). Andrzej Gocłowski (1942‑2024). Przegląd Geograficzny, 96(4), 521-522. https://doi.org/
MLA: Koledzy z Zakładu Geografii Regionalnej UW, Koleżanki I. "Andrzej Gocłowski (1942‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 521-522. https://doi.org/
Chicago: Koledzy z Zakładu Geografii Regionalnej UW, Koleżanki I. "Andrzej Gocłowski (1942‑2024)". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 521-522. https://doi.org/
Harvard: Koledzy z Zakładu Geografii Regionalnej UW, K. 2024. "Andrzej Gocłowski (1942‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 521-522. https://doi.org/

Streszczenie

2 lutego 2024 r. zmarł profesor Michael Wegener, wybitny przedstawiciel nauk o przestrzeni i wieloletni bliski współpracownik Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.

Michael Wegener urodził się w Bremie. Studiował na Technische Universität Berlin, gdzie w 1966 r. uzyskał dyplom z architektury. Po kilku latach pracy na uczelni jako asystent badawczy i techniczny, przeniósł się do Frankfurtu nad Menem, gdzie objął stanowisko kierownika grupy badawczej w amerykańskim Battelle Institute. Od 1977 r. był związany z Uniwersytetem w Dortmundzie, początkowo jako kierownik projektów i zastępca dyrektora Instytutu Planowania Przestrzennego, a od 1991 r. jako profesor na Wydziale Planowania Przestrzennego.

Spędził również kilka lat w Japonii, prowadząc wykłady na Uniwersytecie Tokijskim oraz Uniwersytecie w Gifu, a także pełnił funkcję profesora wizytującego w Centre for Advanced Spatial Analysis, University College London. Od lat 90. XX w. profesor Michael Wegener był zaangażowany we współpracę naukową z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk (IGiPZ PAN), aktywnie uczestnicząc w konferencjach Warszawskiego Forum Regionalnego oraz współpracując w ramach kilku międzynarodowych projektów w programie ESPON. W późniejszych latach współpracował z IGiPZ PAN w ramach firmy planistyczno-konsultingowej Spiekermann & Wegener. Warto wspomnieć o jego udziale w projektach dotyczących konsekwencji przestrzennych rozszerzenia Unii Europejskiej (ESPON 1.1.3) oraz przestrzennych efektów rozwoju europejskich sieci transportowych (ESPON TRACC), które miały istotne znaczenie dla polskiej nauki. Publikował także w czasopiśmie Europa XXI, wydawanym przez IGiPZ PAN (Wegener et al., 2005).

Głównym obszarem zainteresowań naukowych Michaela Wegenera było modelowanie systemów miejskich. Był autorem jednego z najbardziej zaawansowanych dynamicznych modeli rozwoju miast oraz międzynarodowym ekspertem w zakresie operacyjnych modeli symulacyjnych interakcji między użytkowaniem gruntów a transportem. Jego zainteresowania badawcze i liczne publikacje naukowe koncentrowały się między innymi na międzynarodowych systemach miejskich i ewoluujących celach polityki przestrzennej. Jego koncepcje, np. dotyczące policentrycznego rozwoju Europy, stały się podstawą Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego opracowanej w 1999 r. Był współautorem modelu SASI/IASON oraz licznych prac związanych z dostępnością transportową i jej wpływem na rozwój społeczno-gospodarczy. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej badania te zainspirowały opracowanie w IGiPZ PAN polskiego multimodalnego wskaźnika dostępności transportowej (WMDT), który jest do dziś stosowany w ocenie projektów infrastrukturalnych.

Michael Wegener był głęboko zaangażowany i zatroskany globalnymi kwestiami ekologicznymi, zarówno zawodowo, jak i prywatnie. Mieszkał w skromnym, dostosowanym do jego potrzeb domu w jednym z poprzemysłowych osiedli Zagłębia Ruhry. Podczas podróży do Warszawy korzystał zazwyczaj z nocnego pociągu z Kolonii. Rozmowy z nim były zwykle długie i wielowątkowe. Zapamiętamy Go nie tylko jako doskonałego naukowca, ale również jako serdeczną i ciepłą osobę. Gościnność, z jaką przyjmował gości z Polski w Dortmundzie, pozostanie w naszej pamięci.

Spotkania i dyskusje z profesorem Michaelem Wegenerem były zawsze wyjątkowe i interesujące. Wiedzieliśmy, że oprócz bieżących spraw projektowych poruszymy także takie tematy, jak rola państwa w gospodarce, zasadność budowy nowej infrastruktury drogowej czy przyszłość światowej energetyki. W okresie transformacji systemowej w Polsce były to ważne tematy, a nasze opinie niekiedy się różniły. Profesor Wegener zawsze starał się przekonać nas do swoich poglądów. Nie zawsze mu się to udawało, ale pytania, które stawiał, pozostawały aktualne. Nawet dziś zmuszają czasem do krytycznej oceny własnych poglądów. Będzie nam brakowało tych dyskusji.

Piotr Korcelli [korcelli@twarda.pan.pl], Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN
Tomasz Komornicki [t.komorn@twarda.pan.pl], Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00‑818 Warszawa, Poland

Cytowanie

APA: Korcelli, P., & Komornicki, T. (2024). Michael Wegener (1938‑2024). Przegląd Geograficzny, 96(4), 523-524. https://doi.org/
MLA: Korcelli, Piotr, and Komornicki, Tomasz. "Michael Wegener (1938‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, 2024, pp. 523-524. https://doi.org/
Chicago: Korcelli, Piotr, and Komornicki, Tomasz. "Michael Wegener (1938‑2024)". Przegląd Geograficzny 96, no. 4 (2024): 523-524. https://doi.org/
Harvard: Korcelli, P., & Komornicki, T. 2024. "Michael Wegener (1938‑2024)". Przegląd Geograficzny, vol. 96, no. 4, pp. 523-524. https://doi.org/